Ο Πέδρο Ολάγια προτείνει να κάνουμε reset στην πολιτική
Του Νίκου Γ. Ξυδάκη
Ο Πέδρο Ολάγια είναι περισσότερο γνωστός σαν ελληνιστής και φιλέλληνας. Εγκατεστημένος από το 1994 στην Ελλάδα, είναι επίσημος πρεσβευτής του Ελληνισμού, καθηγητής στα πανεπιστήμια του Οβιέδο και των Αθηνών, συγγραφέας μελετών και λεξικών για την Ελλάδα. Πράγματι, ο Ισπανός φιλόλογος και ιστορικός έχει ξαναδώσει περιεχόμενο στην ξεχασμένη έννοια του φιλελληνισμού. Αλλά το πολυσχιδές έργο του, ο παθιασμένος πυκνός λόγος του και η εποπτεία του πάνω στον κόσμο της Μεσογείου και της Ευρώπης τον κάνουν κάτι πολύ ευρύτερο: ο Ολάγια μάς βοηθάει να νιώσουμε βαθύτερα και πιο ουσιαστικά Έλληνες, εμάς τους αυτόχθονες και ελληνόφωνους από κούνια. Κυρίως, βοηθώντας μας να δούμε τον Ελληνισμό πέραν των συνόρων του κράτους, μέσα στην Ιστορία και μέσα στις αέναες συμμείξεις των πολιτισμών και των παραδόσεων.
Επί τη ευκαιρία μιας επίκαιρης διάλεξής του στη σειρά «Η Ελλάδα και η Δύση», με θέμα από το κατ' εξοχήν πεδίο του, «Αρκαδία: φορέας ελληνισμού, συνιστώσα πολιτισμού», του ζητήσαμε να μας εξηγήσει τι σημαίνει για το σύγχρονο ευρωπαϊκό ακροατήριο η αρκαδική ευτοπία, ποιες οι πνευματικές συγγένειες Ελλάδας και Ισπανίας σήμερα, ποια η αξία των κλασικών σπουδών και ποιο το μέλλον τους.
- Έχετε συγγράψει έργα για την αρχαία μυθολογία, την Αρκαδία ως πνευματικό τοπίο και γενικά για τον ελληνικό πολιτισμό σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Ποιες ιδέες ή ποιοι άνθρωποι έστρεψαν το ενδιαφέρον σας στην Ελλάδα;
- Κυρίως η ενασχόληση με τις λογοτεχνικές πηγές και η συνεχής επαφή με τους ανθρώπους και τους τόπους της σημερινής Ελλάδας. Επέλεξα συνειδητά να κάνω «Ελληνισμό επί τόπου» και αυτό έχει αποδειχθεί πολύ δημιουργικό. Όλα τα ερεθίσματά μου προέρχονται από την «ανάφλεξη» του πολιτιστικού φορτίου του Ελληνισμού σε επαφή με την Ελλάδα του παρόντος.
- Διαβλέπετε κάποια πνευματική - πολιτιστική συγγένεια ανάμεσα στη σύγχρονη Ισπανία και την σύγχρονη Ελλάδα; Τι δυνατότητες υπάρχουν για την περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνοϊσπανικών σχέσεων;
- Ανάμεσα στην Ισπανία και την Ελλάδα υπάρχουν τόσες ομοιότητες και σημεία επαφής που θα μπορούσαμε να γράψουμε «παράλληλους βίους» με την πλουταρχική σημασία του όρου. Ως προς τις δυνατότητες για συνεργασία την παρούσα στιγμή, αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο ως «στρατευμένος ουμανιστής» και που θεωρώ ανυπέρθετο τόσο ως Ισπανός όσο και ως «Έλληνας» είναι να βρούμε τρόπους για να προβάλουμε από κοινού οργανωμένη και αποτελεσματική αντίσταση απέναντι στην επιχείρηση εκβιασμού και λεηλασίας που και οι δύο λαοί υφιστάμεθα τώρα εν ονόματι ενός αμφιλεγόμενου χρέους. Πρέπει να επανακτήσουμε την πολιτική: την πολιτική του πολίτη ως ενεργού φορέα της πολιτικής ουσίας της κοινωνίας. Πρέπει «να κάνουμε reset» και στην πολιτική και στην οικονομία, και σε αυτό τα γνωρίσματα της «αρκαδικής» και της «αθηναϊκής» κληρονομιάς μπορούν να βοηθήσουν πολύ.
Επίκαιρη και επείγουσα η «αρκαδική στάση»
- Τι σημαίνει το όνομα Αρκαδία για τον δυτικό πολιτισμό;
- Εάν ο δυτικός πολιτισμός έχει δεχθεί τις συμβολές της δημοκρατίας, της φιλοσοφίας και της τραγωδίας, ταυτίζοντάς τες με το όνομα Αθήνα, εξίσου ουσιαστικά στοιχεία του ελληνικού κληροδοτήματος, όπως η ιδέα της ευδαιμονίας και οι έννοιες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αρμονίας μεταξύ ανθρώπου και Φύσης, έχουν περάσει στον παγκόσμιο πολιτισμό, άρρηκτα συνδεδεμένα με το όνομα και την ποιητική εικόνα της Αρκαδίας. Αυτή η εικόνα εξελίχθηκε συν τω χρόνω σε πολιτισμική σταθερά, και έχει μπολιάσει τον δυτικό πολιτισμό ανά τους αιώνες με βλαστούς ταπεινοφροσύνης, αθωότητας, χαράς της ζωής, αγάπης προς τη Φύση, αίσθησης του μέτρου, έρωτα και ποιητικής ευαισθησίας. Επίσης, έχει θέσει τον άνθρωπο επανειλημμένως απέναντι στην αναθεώρηση του κατεστημένου, στην αναθεώρηση της προόδου, και συνεπώς σε μια αναγκαία επιστροφή στην ουσία. Ενάντια στην ασυνειδησία, τον φανατισμό και την αυθαιρεσία, πολλά αξιόλογα πνεύματα όλων των εποχών έχουν κρατήσει μια στάση αντίστασης, βασιζόμενα σε τούτη την ποιητική εικόνα της Αρκαδίας και σήμερα, αυτή η «αρκαδική στάση» εξακολουθεί να είναι επίκαιρη και επείγουσα, αφού στις μεγαλύτερες προκλήσεις των ημερών μας συγκαταλέγονται το δίχως άλλο η δίκαια κατανομή του πλούτου και η συμφιλίωση του ανθρώπου με το περιβάλλον του.
- Έχει επηρεάσει η ευτοπία της Αρκαδίας την κλασική και τη νεότερη ισπανική λογοτεχνία;
- Την έχει επηρεάσει βαθιά, κυρίως από την εποχή της Αναγέννησης και μετά. Ο επονομαζόμενος Χρυσός Αιώνας του ισπανικού πολιτισμού βρίθει έργων αρκαδικού περιεχομένου (Martire, Vasco de Quiroga, Garcilaso, Montemayor, Gil Polo, Cervantes, Lope de Vega, Góngora...). Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι την εποχή εκείνη (16ος-17ος αι.) η Ισπανία υπήρξε και δίαυλος για τη διάδοση του αρκαδικού στοιχείου προς όλη την κεντρική Ευρώπη και προς τον Νέο Κόσμο.
- Οι κλασικές σπουδές στην Ισπανία βρίσκονται σε μεγάλη άνθηση. Ποια η στάση της νεολαίας αναφορικά με τις κλασικές σπουδές;
- Πολύ φοβάμαι πως η αντίληψη ότι οι κλασικές σπουδές στην Ισπανία βρίσκονται «σε μεγάλη άνθηση» είναι δυστυχώς λανθασμένη. Τουλάχιστον, από θεσμική άποψη. Η τωρινή κυβέρνηση τις περιφρονεί ασύστολα και τις περιορίζει στο ελάχιστο, διώχνοντας de facto τα αρχαία ελληνικά από τα προγράμματα σπουδών της μέσης εκπαίδευσης. Απέναντι σε αυτό, είναι ενθαρρυντική η μεγάλη κινητοποίηση των εκπαιδευτικών, κυρίως των κλασικιστών, και μέρους της κοινωνίας -και όχι μόνο της νεολαίας- ενάντια στις περικοπές στην εκπαίδευση. Παραδειγματική είναι η εκστρατεία «Γνωρίζω την κληρονομιά μου», υπέρ των κλασικών σπουδών στη μέση εκπαίδευση, που αυτή τη στιγμή διοργανώνουν οι καθηγητές στη Murcia. Είναι προφανές ότι όλες οι περικοπές στην εκπαίδευση -και μάλιστα στις ανθρωπιστικές σπουδές- δεν στοχεύουν ποτέ στην εξοικονόμηση πόρων, αλλά στην υπονόμευση της όποιας αντικαθεστωτικής σκέψης.