Με αφορμή το στρογγυλό τραπέζι που πραγματοποιήθηκε στις 29 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη (στα πλαίσια της 5ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου) με θέμα τις προκλήσεις, τις δυσκολίες και τις προοπτικές που παρουσιάζει η μετάφραση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, και αντίστοιχα η μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ισπανία, ζητήσαμε από τον Βιθέντε Φερνάντεθ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα και βραβευμένο μεταφραστή (Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης για τα βιβλία Ρήματα για το ρόδο του Θανάση Χατζόπουλου το 2003 και Έξι νύχτες στην Ακρόπολη του Γιώργου Σεφέρη το 1992), να μας παραχωρήσει μια μικρή συνέντευξη για το Ispania.gr.

Ispania.gr─ Βιθέντε, ασχολείσαι πολλά χρόνια τώρα με τη μετάφραση ελληνικών λογοτεχνικών έργων στα ισπανικά, αλλά εργάζεσαι παράλληλα και για την διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας στη χώρα σου. Ποια είναι η γενική εικόνα που παρουσιάζει η μεταφρασμένη ελληνική λογοτεχνία στην Ισπανία και πώς διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια;

Vicente Fernández― Το 2005 η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου “Liber” της Μαδρίτης. Με περισσότερους από 20 τίτλους ήταν το καλύτερο έτος για το ελληνικό βιβλίο στην Ισπανία. Όχι μόνο από ποσοτική άποψη· το πιο σημαντικό είναι ότι παγιώνονται από τότε κάποιες θετικές τάσεις: κάποια διεύρυνση ως προς τα είδη (μυθιστόρημα, διήγημα, ποίηση, θέατρο…), μόνιμο ενδιαφέρον από σοβαρούς δυναμικούς εκδοτικούς οίκους με διανομή σε πανισπανική κλίμακα, μεταφραστικός επαγγελματισμός...

I.─ Πού πιστεύεις ότι οφείλονται οι δυσκολίες στην προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ισπανία; Υπάρχει δυσπιστία από την πλευρά των εκδοτών, άγνοια ίσως του αναγνωστικού κοινού;

V.F.― Η Ισπανία και η Ελλάδα ήταν για αιώνες περιφερειακές χώρες στην Ευρώπη, με ελάχιστη επικοινωνία μεταξύ τους. Οι πόλεμοι και οι δικτατορίες δεν επέτρεψαν να αναπτυχθούν οι σχέσεις που καλλιεργήθηκαν τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα μεταξύ διανοουμένων από τις δύο χώρες, όπως είναι, για παράδειγμα, οι περιπτώσεις του Oυναμούνο, του Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, της Ρόσα Τσαθέλ, του Κωστή Παλαμά, του Νίκου Καζαντζάκη, του Παντελή Πρεβελάκη –από τους πρώτους μεταφραστές της ισπανικής ποιητικής γενιάς του ’27– και της Λιλίκας Νάκου. Οι Νεοελληνικές Σπουδές αναπτύχθηκαν αργά στην Ισπανία. Μας λείπουν μεταφράσεις κλασσικών έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας, οι εκδότες τώρα αρχίζουν να ενδιαφέρονται σοβαρά για την ελληνική λογοτεχνία και το ελληνικό βιβλίο…

I.─ Υπάρχουν σημαντικά ελληνικά λογοτεχνικά έργα που αξίζει να γνωρίσει το ισπανόφωνο κοινό και ακόμα δεν έχουν μεταφραστεί, όπως οι Aκυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα, για τη μετάφραση του οποίου εργάζεσαι με άλλους τρεις μεταφραστές. Πού εντοπίζεις αυτά τα «μεταφραστικά κενά»;

V.F.―Τα κενά είναι πολλά. Όπως μόλις είπα μας λείπουν πολλά από τα βασικά, νεοελληνικά «κλασσικά». Έργα που μπορούν να θεμελιώσουν τη θέση των σύγχρονων ελληνικών γραμμάτων στο λογοτεχνικό φαντασιακό των ισπανόφωνων αναγνωστών. Μπορούμε να είμαστε όμως αισιόδοξοι, το 2006 βγήκαν τα Διηγήματα του Γ. Βιζυηνού στα καταλανικά με επιμέλεια του Joaquim Gestí και Η Πάπισσα Ιωάννα του Ροΐδη στα ισπανικά σε μετάφραση της Carmen Vilela που κέρδισε το 2007 το Βραβείο Μετάφρασης της Ανδαλουσίας, βγαίνουν καινούργιες φροντισμένες μεταφράσεις του Ελύτη (Román Bermejo, Cristián Carandell) και του Ρίτσου (Selma Ancira) σε πολύ σοβαρούς εκδοτικούς οίκους, ετοιμάζονται στα ισπανικά τα Διηγήματα του Γ. Βιζυηνού και Η φόνισσα του Α. Παπαδιαμάντη σε καινούρια μετάφραση. Είναι μόνο παραδείγματα. Βοηθάει πολύ βέβαια και η εκδοτική επιτυχία ορισμένων τίτλων από την πιο πρόσφατη παράγωγη όπως, π.χ., Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ, του Απόστολου Δοξιάδη, η τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Πέτρου Μάρκαρη.

I.─ Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί έντονο ενδιαφέρον για την ισπανική γλώσσα από την ελληνική πλευρά. Έχει συμβάλει αυτό στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα;

V.F.― Καλύτερα εσείς μπορείτε να απαντήσετε σε αυτή την ερώτηση,  πιστεύω πάντως πως το φαινόμενο δεν είναι πρόσφατο, το ενδιαφέρον για την ισπανική γλώσσα στην Ελλάδα αυξάνεται συνεχώς εδώ και 25 χρόνια.

I.─ Η προώθηση τόσο της ελληνικής όσο και της ισπανικής λογοτεχνίας στο πλαίσιο διεθνών εκθέσεων βιβλίου είναι μια σημαντική κίνηση για τη διάδοσή τους. Ωστόσο, σε πρακτικό επίπεδο, δίνονται επιδοτήσεις από τα Υπουργεία Πολιτισμού των δυο χωρών για τη μετάφραση και έκδοση λογοτεχνικών έργων; Ποια βήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν ουσιαστικά σε αυτήν την κατεύθυνση και πώς βλέπεις να εξελίσσονται τα πράγματα στα επόμενα χρόνια;

V.F.― Οι επιδοτήσεις των μεταφράσεων οπωσδήποτε χρειάζονται, και μπορούν να γίνουν ακόμα αρκετά πράγματα σε αυτήν την κατεύθυνση, θεωρώ όμως εξίσου σημαντική η προώθηση και διευκόλυνση των σχέσεων συνεργασίας των έκδοτων (συναντήσεις, σεμινάρια..) —ορισμένες πρωτοβουλίες του ΕΚΕΒΙ και το ΕΚΕΜΕΛ σε αυτόν τον τομέα βοήθησαν πολύ— αλλά και η υποστήριξη των μεταφραστών (μετεκπαίδευση, υποτροφίες...).

I.─ Τα νέα ελληνικά θεωρείς ότι μπορούν να διδαχθούν σε μεγαλύτερη κλίμακα στην Ισπανία; Υπάρχει ενδιαφέρον για κάτι τέτοιο;

V.F.― Διδάσκονται σε όλο και περισσότερα ιδρύματα (πανεπιστήμια και κρατικές σχολές ξένων γλωσσών κυρίως), υπάρχουν βέβαια περιθώρια διεύρυνσης. Το ζήτημα της διάδοσης της γλώσσας είναι στενά συνδεδεμένο με άλλα ζητήματα: τη διάδοση της λογοτεχνίας και γενικότερα της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας, τη διεθνή παρουσία της Ελλάδας...

I.─ Μια γενικότερη ερώτηση τώρα. Πιστεύεις πως η μηχανική μετάφραση θα φτάσει σε τέτοιο επίπεδο έτσι ώστε να αντικαταστήσει την ανθρώπινη, ή πως αυτό δεν πρόκειται να γίνει ποτέ;

V.F.― Η υποβοηθούμενη από υπολογιστή μετάφραση, η αυτόματη μετάφραση με βάση τη συλλογή κειμένων έχουν οπωσδήποτε ένα αυξανόμενο πεδίο εφαρμογής. Η ιδέα όμως να αντικαταστήσουν τελείως την ανθρώπινη μάλλον σαν δυστοπία μου μοιάζει.

 

Σύνταξη-επιμέλεια: Βίκυ Ρούσκα