Η Extremadura είναι μία περιοχή της Δυτικής Ισπανίας, που περιλαμβάνει τεράστια δάση από βελανιδιές τα οποία δημιουργούν έναν ειδυλλιακό βιότοπο. Θεωρείται ένα από τα τελευταία μέρη της Ευρώπης όπου συνυπάρχουν, σε απόλυτη αρμονία μεταξύ τους, ο άνθρωπος, τα φυτά και τα ζώα.

Η ισπανική επαρχία της Extremadura έχει έκταση 41.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όσο δηλαδή η Ελβετία, αλλά ενώ θα μπορούσε να κατοικηθεί από 7 εκατομμύρια ανθρώπους, έχει μόλις 1 εκατομμύριο κατοίκους. Οι λόφοι, οι κάμποι και οι πεδιάδες της καλύπτονται από ένα ποικιλόμορφο φυσικό περιβάλλον. Το εκπληκτικής ομορφιάς τοπίο, μοναδικό στην Ιβηρική Χερσόνησο, είναι μια σύνθεση από πολλά διαφορετικά - τους γαλλικούς οπωρώνες, τα τεράστια πάρκα της Nότιας Αγγλίας, τους ελαιώνες της Ελλάδας ή την Αφρικανική Σαβάνα.

Το μυστικό είναι μια σοφή μορφή διαχείρισης, η οποία ονομάζεται dehesa. Η λέξη στα Iσπανικά σημαίνει «λειβάδι» ή «βοσκότοπος», αλλά χρησιμοποιείται για να ορίσει το αγροτο-οικοσύστημα που συναντά κανείς στην Ισπανία, και ιδιαίτερα στην περιοχή της Extremadura, και το οποίο στηρίζεται κυρίως σε ανοιχτά μεγάλα δάση από βελανιδιές. Ελάχιστα συστήματα διαχείρισης της γης συνδυάζουν τόσο πολλούς σκοπούς - την παραγωγή τροφής για τους ανθρώπους και τα ζώα, καύσιμα υπό την μορφή καυσόξυλων ή κάρβουνου και πρώτες ύλες, όπως φελλός, ξυλεία και τανίνη.

Η μοναδικότητα του μεσογειακού κλίματος

Το μεσογειακό κλίμα εμφανίζεται μόνο σε πέντε μέρη στον κόσμο: στη λεκάνη της Μεσογείου, στην Καλιφόρνια, στη Νοτιοδυτική και Nότια Αυστραλία, στη Νότια Αφρική και στη Χιλή.

Τα κύρια γνωρίσματά του είναι τα υψηλά ποσοστά βροχής τους χειμερινούς μήνες και πολύ υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι. Μπορεί να μη βρέξει καθόλου για 6 μήνες. Η βροχή, όμως, όταν έρθει, συνήθως είναι καταρρακτώδης. Τα φυτά έχουν προσαρμοστεί πλήρως στο περιβάλλον. Πάνω από το ένα τρίτο των φυτών της dehesa είναι ενδημικά της Ιβηρικής Χερσονήσου.

Τα δέντρα που κυριαρχούν στην περιοχή είναι η αριά (είδος βελανιδιάς) και η δρυς η φελλοφόρος, το ύψος της οποίας μπορεί να φτάσει τα 40 μέτρα. Το δέντρο αυτά παράγει βελανίδια για την τροφή των ζώων, καυσόξυλα, κάρβουνα, φελλό και τανίνη.

Η πυκνότητα των δέντρων στα δάση-βοσκοτόπια εξαρτάται από το έδαφος και την κλίση του. Σε γενικές γραμμές, πάντως, η απόσταση μεταξύ των δέντρων είναι 13 με 18 μέτρα.

Το ριζικό σύστημά τους αντλεί νερό στην επιφάνεια, ευεργετώντας το χώμα και τα φυτά που αναπτύσσονται γύρω από τη βάση τους.

Κάθε δέντρο δημιουργεί ένα δικό του μικροκλίμα, επηρεάζοντας την ταχύτητα των ανέμων και τις υπερβολικά έντονες εναλλαγές της θερμοκρασίας χειμώνα - καλοκαίρι. Τα πυκνά φυλλώματα, παράλληλα, προφυλάσσουν το έδαφος από τις καταρρακτώδεις βροχές του φθινοπώρου. Τα βοσκοτόπια έχουν μια πλούσια χλωρίδα. Περίπου 200 είδη φυτών μπορεί να βρεθούν σ' ένα τυπικό λειβάδι της περιοχής.

Η επιβίωση των δέντρων είναι κρίσιμης σημασίας για το σύστημα της dehesa. Κάθε οκτώ χρόνια οι βελανιδιές κλαδεύονται έτσι ώστε να εκφύονται τρία βασικά κλαδιά από τον τρίμετρο κορμό τους και το φύλλωμα της κορυφής αραιώνει για να επιτρέπει σε όσο το δυνατόν περισσότερο φως να περνάει, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των βελανιδιών. Ενώ είναι χαμηλά σε πρωτεΐνη, τα βελανίδια έχουν μεγάλη διατροφική αξία, κάτι το οποίο τα κάνει ιδανικά για τροφή των ζώων.

Τα δέντρα που πληγώνουμε

Eνα σημαντικό προϊόν που βγαίνει από τα δάση της Extremadura είναι ο φελλός. Η Ισπανία και η Πορτογαλία παράγουν τα τρία τέταρτα των παγκόσμιων αναγκών. Ο φελλός παράγεται από τη φελλοφόρο δρυ, είδος ενδημικό στη Δυτική Μεσόγειο. Η αφαίρεση του φελλού δεν καταστρέφει το δέντρο, ωστόσο μειώνει τη διάρκεια ζωής του στα 150 χρόνια.'

Η διαδικασία αφαίρεσης του φλοιού είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Ο φελλός αφαιρείται το καλοκαίρι και ο φλοιός του δένδρου ανανεώνεται μέσα στα επόμενα οκτώ χρόνια σε τέτοιο πάχος, που να μπορεί να αφαιρεθεί ξανά. Από το φελλό φτιάχνονται, επίσης, στην περιοχή παραδοσιακά οι κυψέλες στις οποίες οι μέλισσες φτιάχνουν το μέλι τους από τη γύρη της ισπανικής λεβάντας και άλλων βοτάνων της περιοχής.

Αναζητώντας τροφή

Τα πρόβατα της περιοχής, τα μερίνος και τα κόκκινα βοοειδή με τα μακριά κέρατα, που μεταφέρθηκαν από τους κονκισταδόρες στο Νέο Κόσμο, θεωρούνται ιδιαίτερα ανθεκτικά.

Ο παραδοσιακός μαύρος ή σκούρος καφέ χοίρος, το cerdo iberico, που έχει μακριά πόδια και μοιάζει περισσότερο με αγριόχοιρο, τρέφεται στα βοσκοτόπια και καταναλώνει ρίζες, φυτικά υπολείμματα, ακόμη και έντομα. Την εποχή της ανάπτυξής του, τρέφεται από τα βελανίδια που έχουν πέσει στο έδαφος, κάτι που δίνει μια εξαιρετικά γλυκιά γεύση στο ζαμπόν για το οποίο η περιοχή είναι διάσημη. Το ζαμπόν βυθίζεται σε αλάτι για καμιά βδομάδα πριν το αφήσουν κρεμασμένο να «ωριμάσει» για αρκετούς μήνες.

Το έδαφος είναι φτωχό και ο βοσκότοπος δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, ειδικά τα καλοκαίρια. Γι' αυτό και τα πρόβατα και τα βοοειδή μεταφέρονται τους καλοκαιρινούς μήνες σε ορεινά βοσκοτόπια. Η transumancia (όπως ονομάζουν στην περιοχή τη μεταφορά) στο παρελθόν γινόταν με τα πόδια μέσα από παραδοσιακά μονοπάτια. Σήμερα πλέον, τα πρόβατα μεταφέρονται στους λόφους με φορτηγά. Μια ομάδα οικολόγων προσπαθεί να αναβιώσει την παραδοσιακή transumancia. Μεταφέρουν κοπάδια μέσα από μονοπάτια 400 χιλιομέτρων, περνώντας παράλληλα με τις υπεραστικές οδικές αρτηρίες και μέσα από εμπορικά κέντρα. Η πρώτη από αυτές τις «δράσεις» έγινε το 1993. Το ταξίδι κράτησε τέσσερις εβδομάδες.'

Αγρανάπαυση ανά τετραετία

Οι καλλιέργειες στο dehesa της Extremadura ακολουθούν τετραετείς κύκλους αμειψισποράς. Τα δύο πρώτα χρόνια η γη χρησιμοποιείται σαν βοσκότοπος και στον τρίτο χρόνο οργώνεται και σπέρνεται με δημητριακά, τα οποία θερίζονται το επόμενο έτος. Αρκετά από τα δημητριακά χρησιμοποιούνται ως τροφή για τα ζώα. Η βρώμη, για παράδειγμα, συλλέγεται όταν είναι ακόμη πράσινη και χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική τροφή κατά τη διάρκεια των ξηρών ημερών του καλοκαιριού. Τα ζώα, ειδικά τα πρόβατα, βόσκουν στις καλαμιές και η κοπριά τους επιταχύνει την αποσύνθεσή τους και βοηθάει να γίνει γόνιμο το χώμα. Οι βιολογικές καλλιέργειες ανθούν ιδιαίτερα στην περιοχή, η οποία κατέχει την πρώτη θέση στην Ισπανία με 7.121 βιολογικά αγροκτήματα. Ακόμη και η ύπαρξη των ξερολιθιών είναι χαρακτηριστικό αποτέλεσμα της σοφής χρήσης της γης. Ανάμεσα στις πλάκες ζουν φυτά κάθε είδους, έντομα, σαύρες, πουλιά. Μικρά, ολοκληρωμένα οικοσυστήματα. Αυτές οι αρχαίες πέτρινες «μαρτυρίες» είναι ένα παράδειγμα της λεπτής όμορφης ισορροπίας που έχει κατακτηθεί στην Extremadura. Οι πέτρες έχουν τοποθετηθεί προσεκτικά σύμφωνα με το μέγεθος και το σχήμα τους και δημιουργούν τους τοίχους, χωρίς να χρειάζονται οτιδήποτε για να τις κρατήσει ενωμένες. Οι οικολογικές σχέσεις της Extremadura δημιουργούνται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο - μια προσεκτική ισορροπία.

Ο παράδεισος του birdwatching

Για τον παρατηρητή πουλιών μια επίσκεψη στην περιοχή είναι απόλαυση. Ανάμεσα στα περίπου 70 είδη που έχουν καταγραφεί, υπάρχουν σπάνια είδη, όπως το μαύρο όρνεο και η κίσσα με τις κυανές φτερούγες και πουλιά, όπως άσπροι πελαργοί, τσαλαπετεινοί και χρυσοί ορίολες. Το χειμώνα, υπάρχουν γερανοί και σκοινοπούλια που μεγαλώνουν ανάμεσα στα δέντρα. Τον Φεβρουάριο, ενώ οι χειμερινοί επισκέπτες δεν έχουν βρει το δρόμο τους πίσω στο βορρά, το σκοινοπούλι, τα βροχοπούλια και οι κεδρότσιχλες συναντώνται με τους κούκους που μόλις έχουν έρθει. Aσπροι πελαργοί επιστρέφουν στις φωλιές τους, αρκετοί έχουν βρεθεί εκεί από τα Χριστούγεννα και τα αρσενικά μικρά γεράκια προσδοκούν να επιστρέψουν στις φωλιές τους στις κεραμιδένιες σκεπές του Trujillo.

Ιδανικός προορισμός για διαφορετικές διακοπές

Η περιοχή χωρίζεται σε δύο επαρχίες, την Caceres και την Badajoz, με πρωτεύουσα τη Merida, μία από τις πιο σημαντικές πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, αποτελούσε το σύνορο μεταξύ Μαυριτανών και Χριστιανών Ισπανών, ενώ κατά τη διάρκεια των κατακτήσεων της αμερικανικής ηπείρου γνώρισε μεγάλη άνθηση, αφού ήταν η γενέτειρα πολλών σπουδαίων κατακτητών.

Η γη της χαρακτηρίζεται από τις οροσειρές Cordillera Central, Montes de Toledo και Sierra Morena, από κάμπους και εύφορες πεδιάδες που τις διασχίζουν οι ποταμοί Tajo και Guadiana, από εθνικούς δρυμούς και καταφύγια θηραμάτων που δικαίως την κατατάσσουν στις προστατευόμενες περιοχές.

Τα τοπικά έθιμα και παραδόσεις, οι παραδοσιακές φορεσιές, η αριστοτεχνική κεραμοποιία, τα περίτεχνα κεντήματα και η εξαίσια κουζίνα της -πέστροφες, λουκάνικα, τυριά και εξαιρετικό κρασί- εξασφαλίζουν τον ιδανικό προορισμό για όλους όσοι αναζητούν διακοπές εκτός της πεπατημένης.

Πηγή: kathimerini.gr