Πράσινο λοιπόν. Δια χειρός Federico García Lorca στο Romance sonámbulo. Προσαρμοσμένο και τραγουδισμένο από τον Manzanita. Και οι δύο έφυγαν νωρίς.
Όταν η λέξη και η έννοια του "fusión" ήταν ακόμα κάτι άγνωστο και άπιαστο, όταν κανείς δεν τολμούσε να ενώσει και να "μπερδέψει" το flamenco με τα μουσικά ακούσματα της εποχής, όταν οι νεαροί Camarón de la Isla και Paco de Lucía σήκωναν ειρωνικά το φρύδι μπροστά σε αυτήν την νέα προοπτική, τότε ακριβώς ο José Manuel Ortega Heredia, ο αγαπημένος αργότερα Manzanita, έφηβος κιθαρίστας ακόμα, ένοιωσε και άκουσε τους ανέμους της μουσικής αλλαγής που συνόδευαν τις σημαντικότατες αλλαγές στο πολιτικό τοπίο της Ισπανίας και έτσι το 1974 έφτιαξε το γκρουπ Los Chorbos, με τους Miguel και Amador Losada και τον Alfonso Veneno.
Από την μαδριλένικη γειτονιά του Caño Roto όπου ζούσαν τότε οι νεαροί Los Chorbos, ο νεωτεριστικός ήχος της rumba τους ηχούσε διαμετρικά αντίθετος με την rumba catalana που είχαν κάνει αγαπητή στο κοινό ο Antonio el Pescaílla και ο Peret και κυριαρχούσε στα μουσικά γούστα της Ισπανίας για δύο δεκαετίες. Αν η rumba catalana "πούλαγε" αισιοδοξία σε μία χώρα με χρόνια μεταπολεμικά σύνδρομα, ο νέος ήχος άλλαζε σελίδα με ένα ρυθμό επιβραδυτικό που αντανακλούσε την γενικευμένη κοινωνική δυσαρέσκεια και ένα αίσθημα ιδιαιτέρως "flamenco". Για την γενιά εκείνη του flamenco που τώρα την αποκαλούν γενιά "των φεστιβάλ", η μουσική του Manzanita (αλλά και επόμενων γκρουπς που ακολούθησαν αυτήν την πορεία) αποτέλεσε μία εναλλακτική λύση στο παραδοσιακό τραγούδι, χωρίς να απομακρυνθούν ιδιαίτερα από το flamenco.
Όμως, για τον Manzanita ήταν παράλογο να του βάλουν την ετικέττα του “rumbero”. Προερχόμενος από την flamenca ρίζα των Ortega, ανηψιός του Manolo Caracol, ξεκίνησε σαν παραδοσιακός κιθαρίστας, πρώτα στα διάφορα tablaos και στη συνέχεια -μόλις στα 11 του χρόνια- με τον Enrique Morente, αλλά σύντομα άρχισε και να τραγουδά. Η βελούδινη φωνή με την λαλιά του flamenco και του gitano, χάϊδεψαν τραγούδια όπως το Un ramito de violetas, μια μπαλάντα γεμάτη εσωτερικότητα και ευαισθησία, που ερμηνεύοντάς την χωρίς να πέφτει σε συναισθηματικές υπερβολές, κατάφερε να την μετατρέψει στην μεγαλύτερη επιτυχία του. Άλλο συμβολικό τραγούδι του Manzanita είναι αυτό που ακούμε σήμερα -έχει παιχτεί και σε κάποιους ελληνικούς σταθμούς τα τελευταία χρόνια- το Verde que te quiero verde που βασίζεται στο ποίημα του Lorca και αποτέλεσε το βασικό μουσικό θέμα στην ταινία Flamenco του Carlos Saura.
Δυστυχώς (κατά τη γνώμη μου) οι πνευματικές του αναζητήσεις τον οδήγησαν να εγκαταλείψει την μουσική για αρκετά χρόνια για να συμμετάσχει ενεργά στο κίνημα των Ευαγγελιστών στην Βαρκελώνη. Επέστρεψε επαγγελματικά στην μουσική την δεκαετία του 90 παίρνοντας μέρος στο δίσκο Los gitanos cantan a Lorca με παραγωγό τον Ricardo Pachón και συμμετέχοντας στην ορχήστρα που έπαιξε την μουσική για την ταινία Viviré. Το 2003 μία νέα γενιά από aficionados του flamenco (μέσα σε αυτούς και εγώ) είχε την ευκαιρία να γνωρίσει την μουσική και το ταλέντο του Manzanita μέσα από το δίσκο που έγραψε μαζί με τον καταλανό cantaor Duquende (το "τέρας" της Βαρκελώνης σύμφωνα με τον Paco de Lucía). Aυτή η δουλειά του ήταν και ο κολοφώνας στην καταπληκτική αλλά δυστυχώς απότομα κομμένη καρριέρα του. Οι μουσικές ανησυχίες του Manzanita τον οδήγησαν από την jazz στην μουσική της Καραϊβικής. Την ίδια περίπου εποχή (ίσως λίγο νωρίτερα) κυκλοφόρησε το Gitano Cubano, το κύκνειο άσμα του. Μέσα από αυτό, ο σπουδαίος cantaor "εφορμούσε" στο son cubano αποφασισμένος να το γεμίσει με άρωμα flamenco, να το προσαρμόσει στα δικά του μουσικά μέτρα και σταθμά. Στο ταξίδι τον συνόδευαν οι συνοδοιπόροι του στο flamenco Raimundo Amador και Lolita, ενώ η Lucrecia από τον κόσμο της salsa ερμήνευσε μαζί του μια ενδιαφέρουσα εκδοχή του Dos Gardenias. (Αγαπημένο μου το Penas Ocultas, που δεν μπόρεσα όμως να βρω σε βίντεο.) Ένα χρόνο μετά ο Manzanita "έφυγε", στα 49 του χρόνια μόλις...
Ας τελειώσουμε αυτό το μικρό αφιέρωμα ακούγοντας ένα από τα πιο όμορφα παλαιότερα τραγούδια του Manzanita, το Cuando la noche te envuelve, με στίχους γεμάτους αγάπη. Ακούγοντας αυτήν την ερωτικά σπασμένη φωνή και το γεμάτο δεξιοτεχνία παίξιμο της κιθάρας, έχω την αίσθηση ότι η καρδιά όσων αγαπούν το flamenco και τους κοντινούς του ήχους, χτυπά λίγο πιο γρήγορα.