Η ιδέα της σύστασης του Ιδρύματος γεννήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν ο Καπετάν Π. Ν. Τσάκος βρέθηκε στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης για επαγγελματικούς λόγους. Η επαφή του με τους Ουρουγουανούς του αποκάλυψε έναν λαό με ιδιαίτερη καλλιέργεια και, κυρίως έναν λαό λάτρη του αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος, ένα λαό πρόθυμο δέκτη κάθε στοιχείου σχετικού προς τον Ελληνικό Πολιτισμό και την Ελληνική Παράδοση.
Το γεγονός αυτό, στάθηκε η κύρια αφορμή για τη σύσταση του “Ιδρύματος Τσάκου” το Μάρτιο του 1978, το οποίο το 2002 μετονομάστηκε σε Ίδρυμα “Μαρία Τσάκου”, στη μνήμη της σεβαστής μητέρας του Ιδρυτή.
Η πρωτοβουλία του Καπετάν Π. Ν. Τσάκου έτυχε θερμής υποδοχής από τους Ουρουγουανούς κι έτσι το Ίδρυμα συνεχίζει μέχρι σήμερα, με τεράστια επιτυχία, το έργο της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και της διάδοσης στοιχείων του αρχαίου, αλλά και του νεώτερου ελληνικού πολιτισμού. Το έργο αυτό έχει συνεισφέρει στην εδραίωση της εκτίμησης της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας της Ουρουγουάης, καθώς και στον θαυμασμό των Ουρουγουανών για την Ελλάδα. Επιπλέον, η παρουσία του Ιδρύματος ενδυναμώνει τους πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ της Ελλάδας και των ισπανόφωνων λαών της Λατινικής Αμερικής.
Η αφοσίωση της οικογένειας Τσάκου στο Ίδρυμα κληροδοτείται από γενιά σε γενιά. Έτσι, σήμερα, ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη του διαδραματίζει, ως Αναπληρώτρια πρόεδρος, η κόρη του Ιδρυτή κ. Μαρία Π. Τσάκου.
Το Ίδρυμα λειτούργησε, αρχικά, στις αίθουσες του σχολείου “Erwy School” στο Μοντεβιδέο. Στο χώρο αυτό πραγματοποιήθηκαν μαθήματα ελληνικών όπως κι άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, από το 1978 έως το 1984. Από τα πρώτα χρόνια, πολύτιμη υπήρξε η συμβολή του Cpt. Walter Fernandez Illa, του δασκάλου κυρίου Βασίλη Χαχαβιά, της κυρίας Lucila Romero, του διπλωμάτη κυρίου Alvaro Gallardo, του Καπετάν Δημήτρη Λίνα, της κυρίας Καλλιόπης Λίνα και της κυρίας Μαργαρίτας Λαριέρα, σημερινής διευθύντριας του Ιδρύματος.
Το 1985 το Ίδρυμα εγκαταστάθηκε σ’ ένα ιστορικό κτίριο, αυτό που στεγάσθηκε η πρώτη Δημαρχιακή Βουλή επί Ισπανοκρατίας, στην οδό Trienta y Tres. Στο ίδιο κτίριο φιλοξενείται το Προξενείο της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεδομένου ότι ο Καπετάν Π.Ν. Τσάκος ειναι Επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το Ίδρυμα έχει αναγνωριστεί επίσημα από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Ουρουγουάης.
Από το 1992, μετά από την υπογραφή σχετικής σύμβασης, η διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Δημοκρατίας της Ουρουγουάης γίνεται με την συνεργασία των καθηγητών του Ιδρύματος. Η σύμβαση αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική, γιατι δίνει τη δυνατότητα στο ‘Ιδρυμα, πέρα από την κάθε είδους πολιτιστική του δραστηριότητα, ν’ αναπτύσει και ερευνητικό έργο, πολύτιμο για την παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης πανεπιστημιακού επιπέδου.
Το 1999 το Ίδρυμα αναγνωρίσθηκε από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας του Υπουργείου Παιδείας ως επίσημο Εξεταστικό Κέντρο Πιστοποίησης Ελληνομάθειας για τους σπουδαστές από την Ουρουγουάη, αλλά κι από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Παράλληλα στόχος του Ιδρύματος αποτελεί η μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Την ευαισθητοποίηση του σε περιβαλλοντικά θέματα έχει επιδείξει έμπρακτα με την πρωτοβουλία για την ίδρυση και φιλοξενία της “URUMEPA”, η οποία δημιουργήθηκε κατά το πρόιτυπο της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας Περιβάλλοντος “HELMEPA”.
Ιδιαίτερα έντονη είναι η παρουσία του Ιδρύματος στην ζωή και στα προβλήματα του απόδημου Ελληνισμού, σε συνεργασία με την Αρχιεπισκοπή Ν. Αμερικής, το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (Σ.Α.Ε.) κι άλλους φορείς.
Το 1999 με την συμπλήρωση 20 ετών λειτουργίας του Ιδρύματος ο Καπετάν Π.Ν. Τσάκος τιμήθηκε από την Νομαρχία Αθηνών με τον τίτλο του “Πρέσβη του Ελληνισμού”.
Η απονομή του “Μεταλλίου της Πόλεως των Αθηνών” στον Καπετάν Π. Ν. Τσάκο από το Δήμαρχο Αθηναίων κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο, το 2002, αποτελεί μίαν ακόμη επιβράβευση του έργου του.
Το 2003 ο καπετάν Π.Ν. Τσάκος τιμήθηκε από τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Ν. Αμερικής κ. κ. Ταράσιο, με τον σταυρό του Αγίου Στεφάνου, σ’ αναγνώριση της προσφοράς του στον Ελληνισμό και στην Ορθοδοξία.
Τέλος, τον Δεκέμβριο του 2003 το Ίδρυμα βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών σε ειδική πανηγυρική συνεδρία, παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, για το σημαντικό πολιτιστικό και κοινωφελές έργο του.