H Σοφία Ροηλίδου τα τελευταία τέσσερα χρόνια διδάσκει νέα ελληνικά σε παιδιά και ενήλικες στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Μαδρίτης. Η συζήτησή μας περιστρέφεται γύρω από την εργασία της στο συγκεκριμένο χώρο, αλλά γίνεται αναφορά και στις γενικότερες εμπειρίες της από τη διδασκαλία των ελληνικών. Και βέβαια, δεν παραλείπει να μας ξεναγήσει στις δραστηριότητες γύρω από τα ελληνικά, τους Έλληνες και τους φιλέλληνες στη μεγαλύτερη πόλη της Ισπανίας.

Η Σοφία είναι απόφοιτος του Τμήματος Φιλοσοφικής-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών με ειδίκευση Φιλοσοφίας. Παρακολούθησε επιμορφωτικά σεμινάρια εξειδίκευσης καθηγητών στην αντιμετώπιση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών παιδιών κι εφήβων, καθώς και στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης / δεύτερης γλώσσας. Έχει διδάξει την αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Γνωσιακή Νευροψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης και υποψήφια διδάκτωρ στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Τα τελευταία έξι χρόνια διαμένει στην ισπανική πρωτεύουσα και συνεργάζεται με το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού στην Αθήνα και την πολιτιστική εταιρία Αιολίς στη Λέσβο ως καθηγήτρια ελληνικής.

─ Σοφία, καταρχάς θα θέλαμε να μάθουμε πότε και πώς εντάχθηκαν τα μαθήματα των νέων ελληνικών στις δραστηριότητες της Ελληνορθόδοξης Ενορίας της Μαδρίτης.

─ Μαθήματα νέας ελληνικής γλώσσας στην Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία της Μαδρίτης γίνονται από πολύ παλιά, από τότε που ο πατήρ Δημήτριος ανέλαβε, το έτος 1967, τα καθήκοντα του ιερατικού προϊσταμένου της Ορθόδοξης Ενορίας της Μαδρίτης, η οποία ιδρύθηκε το 1949. Πήρε την πρωτοβουλία των μαθημάτων νέων ελληνικών το 1968 και 1969, καταρχάς σε παιδιά που συγκεντρώνονταν στο οίκημα όπου στεγαζόταν η Εκκλησία· ακόμη δεν υπήρχε ο ναός. Όταν πλέον επετεύχθη η ανοικοδόμηση του νυν βυζαντινού Ιερού Ναού, το 1972-1973, στην οδό Νικαράγουα 12, τα μαθήματα άρχισαν να λειτουργούν κανονικά από το 1974. Ο αριθμός των παιδιών τότε ήταν περίπου 25, από παλιές και νέες οικογένειες εγκατεστημένες στη Μαδρίτη, που είχαν την ανάγκη να μην ξεχάσουν τα παιδιά τους την ελληνική γλώσσα. Στα επόμενα έτη άρχισαν επίσης μαθήματα για ενηλίκους, που και αυτά συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Eγώ άρχισα να δουλεύω στην Εκκλησία παραδίδοντας μαθήματα ελληνικών το 2006-2007, εδώ και τέσσερα χρόνια τώρα, ενώ αυτός ο χρόνος, 2010-2011, θα είναι ο πέμπτος στην περίπτωσή μου. Πέντε χρόνια μαθημάτων νέας ελληνικής γλώσσας στην Εκκλησία δεν είναι τίποτα μπροστά στα 36 χρόνια λειτουργίας του σχολείου. Κάθε χρόνο έχουμε περίπου 15 παιδιά. Οι στόχοι που τέθηκαν τότε, από την αρχή, από την πρώτη στιγμή που λειτούργησε το σχολείο στην Εκκλησία, και που παραμένουν και τώρα, ήταν και είναι πολύ σαφείς: να διατηρηθεί η ελληνική γλώσσα και παράδοση. Τα μαθήματα ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού είναι κάτι που συνηθίζεται στις μεγάλες ενορίες του εξωτερικού, που λειτουργούν προσφέροντας υπηρεσίες και υποστηρίζοντας τους Έλληνες. Άλλωστε, η θρησκεία και η γλώσσα ήταν πάντοτε σημεία αναφοράς στη συνοχή και συνέχεια του Ελληνισμού.

─ Πρέπει να τονίσουμε πως η Εκκλησία των Αγίων Ανδρέα και Δημητρίου της Μαδρίτης είναι το μόνο μέρος στην Ισπανία όπου λειτουργούν οργανωμένα παιδικά τμήματα νέων ελληνικών. Πρόκειται ως επί το πλείστον για παιδιά που προέρχονται από Έλληνες γονείς ή έχουν κάποια συγγένεια με την Ελλάδα;

─ Πράγματι, η Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία στη Μαδρίτη είναι το μοναδικό μέρος στην Ιβηρική Χερσόνησο όπου λειτουργεί τμήμα νέας ελληνικής γλώσσας για παιδιά. Τα μαθήματα είναι κάθε Σάββατο από τις 10:30 ως τις 12:30, δύο ώρες το πρωί με μικρό διάλειμμα στη μέση, και γίνονται δεκτά τα παιδιά από 6 έως 12 χρονών. Η τάξη βρίσκεται σε μια μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων ειδικά διαμορφωμένη στο κάτω μέρος της Εκκλησίας, με πίνακα, εκπαιδευτικό υλικό και μια μικρή, αλλά λειτουργική και όμορφη βιβλιοθήκη.

Βεβαίως και πρόκειται για παιδιά που έχουν κάποια σχέση με την Ελλάδα, άμεση ή έμμεση, συνήθως είναι δίγλωσσα, είτε είναι από Ισπανούς γονείς που έχουν ζήσει στην Ελλάδα, οπότε εκτός από τη μητρική τους, τα ισπανικά, έμαθαν και ελληνικά, είτε, συνηθέστερα, πρόκειται για δίγλωσσα παιδιά από μεικτούς γάμους που διαμένουν στη Μαδρίτη, ο ένας από τους δυο γονείς είναι από την Ελλάδα.

Προσωπικές παρατηρήσεις με οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η πλειοψηφία των παιδιών, για να μην πω όλα, έχουν μητέρα Ισπανίδα και πατέρα Έλληνα, φαινόμενο μάλλον παράξενο κοινωνιολογικά μιλώντας. Ίσως το γεγονός αυτό έχει σχέση με την τάση να είναι η γυναίκα κοντά στους γονείς της, κάτι το οποίο συνεπάγεται να γίνεται πόλος έλξης η χώρα καταγωγής της γι’ αυτήν και την οικογένειά της, χωρίς βέβαια αυτό να είναι αναγκαστικό ή απαραίτητο.

Αυτή η παρατήρηση όμως έχει προεκτάσεις στη γλωσσική ικανότητα των παιδιών. Όπως καταλαβαίνετε, εάν η μητρική τους γλώσσα είναι η ισπανική, τα ερεθίσματα στο σχολείο, στη ζωή και παντού είναι στα ισπανικά, ενώ συνήθως η σχέση διαλόγου ή επικοινωνίας που αναπτύσσεται με τον πατέρα δεν είναι τόσο στενή, και ακόμα αυτός ο ίδιος ο πατέρας για λόγους ευκολίας ίσως μιλάει πολλές φορές στα ισπανικά με τα παιδιά. Έτσι, η διδασκαλία και εκμάθηση της ελληνικής γίνεται δυσκολότερη, θα έλεγα ότι περισσότερο νοείται ως ξένη παρά ως δεύτερη γλώσσα.

Να προσθέσω εδώ κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό και έχει σχέση με τα προηγούμενα: Στα δίγλωσσα παιδιά είναι απολύτως απαραίτητο να εδραιώνεται η επικοινωνία σε μία, και μόνο μία, ξεχωριστή γλώσσα με κάθε έναν από τους δύο γονείς, ασχέτως από την περιπλοκότητα που ίσως έχει κατά τα άλλα το γλωσσικό περιβάλλον του παιδιού, για παράδειγμα: Ένα παιδί με μητέρα Ισπανίδα και πατέρα Έλληνα που πηγαίνει σε αγγλικό σχολείο στη Μαδρίτη και έχει φίλους από τη Γαλλία, πρέπει να μιλάει αποκλειστικά και μόνο στα ισπανικά με τη μητέρα του, μόνο στα ελληνικά με τον πατέρα του, ακόμα και αν η μητέρα του και ο πατέρας του μεταξύ τους μιλάνε, ακόμα και μπροστά του, στα ισπανικά, ή ελληνικά, ή αγγλικά, δεν έχει σημασία. Το μόνο σημαντικό είναι ο καθένας τους ξεχωριστά να απευθύνει το λόγο στο παιδί στην προκαθορισμένη γλώσσα που αναφέρθηκε, ασχέτως αν το παιδί γνωρίζει και άλλες γλώσσες. Μάλιστα κι εγώ η ίδια μιλάω μόνο στα ελληνικά με τα παιδιά λέγοντάς τους ότι δεν ξέρω ισπανικά. Αν τύχει και με ακούσουν καμιά φορά να μιλάω ισπανικά, τους εξηγώ ότι μόνο με τους μεγάλους μου έρχεται η φώτιση και μιλάω στα ισπανικά, ότι με τα παιδιά η μόνη γλώσσα που μπορώ να μιλήσω είναι η ελληνική! Το δέχονται χωρίς πρόβλημα, είναι σαν παιχνίδι για αυτά.

─ Και μιας και μιλάμε για παιχνίδι, αναρωτιόμουν πώς αντιδρούνε τα παιδιά στην εκμάθηση των ελληνικών, δεδομένου ότι οι δυσκολίες ξεκινούν από το αλφάβητο κιόλας, το οποίο είναι διαφορετικό.

─ Θα έλεγα ότι το εκλαμβάνουν πολύ θετικά. Συνήθως το βλέπουν σαν παιχνίδι, όπως είπα, το θεωρούν διασκεδαστικό και το απολαμβάνουν, ακόμη και αν υπάρχουν δυσκολίες, από την αρχή ακόμα με το διαφορετικό αλφάβητο. Στα παιδιά αρέσει πολύ να μαθαίνουν, είναι φιλομαθή γενικά, και συγκεκριμένα όταν πρόκειται για μια γλώσσα την οποία συνήθως αγαπούν, εφόσον έχουν επισκεφτεί την Ελλάδα και έχουν ερεθίσματα από εκεί. Συνήθως είναι πολύ θετικά τα συναισθήματα που έχουν αναπτύξει, αφού αυτή η χώρα θα έχει συνδεθεί με καλοκαίρι, διακοπές, ευρύτερη οικογένεια του τύπου παππούδες, θείοι, ξαδέρφια...

Πρέπει να πω ότι σε αυτό βοηθούν πολύ και τα βιβλία που χρησιμοποιούμε στο μάθημα: Πρόκειται για τη σειρά Αστερίας της Ευαγγελίας Γεωργαντζή (www.asteriasbooks.gr είναι η ιστοσελίδα, εάν κάποιος θέλει να δει τα βιβλία της σειράς), που, εκτός από συστηματικά και αποτελεσματικά, είναι και πολύ διασκεδαστικά. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο διδάσκοντας είναι ότι πρόκειται για δύο ώρες μάθημα σε μια τάξη με παιδιά από έξι έως δώδεκα χρονών, σαν το παλιό το μονοθέσιο σχολείο. Παρόλο που αυτή η διαφορά των έξι χρόνων σε ενηλίκους θα ήταν αμελητέα, στα παιδιά τα έξι χρόνια έχουν τεράστια διαφορά από τα δώδεκα. Ως εκ τούτου, λογικά προκύπτει ότι εφαρμόζονται μέθοδοι ανάλογες, όπως για παράδειγμα της αλληλοδιδασκαλίας: Το μεγαλύτερο παιδί διδάσκει το μικρότερο, γίνονται εργασίες σε ομοιογενείς ομάδες ή ατομικές, οπότε στο τέλος κάνουμε μια δραστηριότητα όλοι από κοινού για να νιώθουμε ενωμένοι ως τάξη, κ.λπ. Αν κοντά στη μεγάλη διαφορά ηλικίας προσθέσουμε τις διαφορετικές γλωσσικές ικανότητες κάθε παιδιού (για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να ακούει πολλά ελληνικά στο σπίτι του, οπότε έχει μάθει να μιλάει αλλά δεν ξέρει να γράφει ούτε το όνομά του, ενώ ένα άλλο ίσως λόγω χαρακτήρα δεν μιλάει, δεν έχει ακούσει πολλά ελληνικά και είναι και ντροπαλό, όμως είναι πολύ εγκεφαλικό και μαθαίνει να γράφει πολύ καλά), τότε καταλαβαίνουμε ότι οι δυσκολίες στην τάξη είναι τεράστιες τόσο για τον διδάσκοντα όσο και για τα παιδιά. Παρόλα αυτά θεωρώ ότι γίνεται καλή διαχείριση του χρόνου και βέλτιστη αξιοποίησή του, ώστε κάθε παιδί να σημειώνει πρόοδο συγκρινόμενο μόνο με τον εαυτό του και σύμφωνα με τις δυνατότητές του, και όχι με τα άλλα παιδιά. Έτσι, και η τάξη εξελίσσεται και να γίνεται όλο και καλύτερη.

─ Φαντάζομαι πως εκτός από τη γλώσσα νιώθεις την ανάγκη, και την υποχρέωση ίσως, να μεταδώσεις στα παιδιά τον ελληνικό πολιτισμό, φέρνοντάς τα πιο κοντά στις ρίζες τους... Εκτός από τις ευκαιρίες που σου δίνονται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, υπάρχουν κάποιες εκδηλώσεις που να διοργανώνονται από την Ενορία γι’ αυτό το σκοπό, καθώς και για τη δημιουργία κλίματος ενότητας και ομοψυχίας, το οποίο μπορεί να τροφοδοτήσει, αντίστροφα, τη διάθεση για την εκμάθηση των ελληνικών από τους μαθητές γενικότερα;

─ Φυσικά και γίνεται προσπάθεια να μεταδοθούν στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, τόσο στο μάθημα όσο και σε άλλες περιπτώσεις. Συνήθως αυτά τα στοιχεία πολιτισμού αφορούν σε συγκεκριμένες ημερομηνίες και έθιμα, για παράδειγμα στα τέλη Φεβρουαρίου ή αρχές Μαρτίου μπορεί να μιλήσουμε στο μάθημα για το Καρναβάλι στην Ελλάδα, την Καθαρά Δευτέρα (σχετικά με το τι τρώμε εκείνη τη μέρα, για παράδειγμα, για το ότι πετάμε χαρταετό, κ.λπ.). Aυτό γίνεται συζητώντας με τα παιδιά, αφού συνήθως κάποιο θα γνωρίζει κάτι, ίσως γιατί το έζησε στην Ελλάδα. Τα παιδιά πάντα ενδιαφέρονται για τέτοιου είδους συζητήσεις. Επίσης, στο πλαίσιο του μαθήματος κάνουμε μυθολογία, ποιοι ήταν οι αρχαίοι θεοί και οι περιπέτειές τους, στοιχεία γεωγραφίας, ιστορίας, κ.λπ. Πρέπει όμως να πω ότι είναι μόνο μικρά επιμέρους στοιχεία που λειτουργούν επικουρικά στο μάθημα το οποίο είναι κατά βάση μάθημα γλώσσας, νέων ελληνικών. Αυτά τα επιπλέον στοιχεία λειτουργούν συνήθως διασκεδαστικά και ψυχαγωγικά για τα παιδιά, όπως και γενικότερα όλα στο μάθημα, έτσι κι αυτά συνήθως παίρνουν τη μορφή διαγωνισμού ή παιχνιδιού· για παράδειγμα, ρωτάμε ποιος ξέρει τους περισσότερους αρχαίους θεούς, κ.λπ. Επιπλέον υπάρχει ανταμοιβή: Έχω καθιερώσει ένα σύστημα πριμοδότησης της παρουσίας στην τάξη και συμμετοχής στο μάθημα, χαρίζοντας έναν πόντο κάθε φορά (κάθε χαμόγελο που ζωγραφίζω στην καρτέλα του μαθητή ισοδυναμεί με έναν πόντο), στους πέντε πόντους κερδίζει ένα μικρό δώρο.

Οι εκδηλώσεις που οργανώνονται από την Ενορία με αυτόν τον σκοπό, της προσέγγισης του ελληνικού πολιτισμού, είναι μια γιορτή για τα παιδιά και τους γονείς τους τα Χριστούγεννα και μια ακόμη του καλοκαιρινού αποχαιρετισμού, με θέματα φυσικά σχετικά και ανάλογα, που οπωσδήποτε λειτουργούν θετικά στη δημιουργία κλίματος ενότητας και ομοψυχίας, και παρακινούν τους μαθητές να μαθαίνουν όλο και περισσότερα και να γίνονται όλο και καλύτεροι. Εκτός από αυτές τις εκδηλώσεις, που είναι μόνο για τα παιδιά και τους γονείς τους, από την Εκκλησία οργανώνονται εορταστικές εκδηλώσεις, συνήθως σε συνεργασία με την Ελληνική Πρεσβεία στη Μαδρίτη. Για παράδειγμα, συνήθως γίνεται Δοξολογία για την εθνική γιορτή της Ελλάδας στην εκκλησία και στη συνέχεια δεξίωση στην ίδια την Εκκλησία ή στην Ελληνική Πρεσβεία. Σε αυτές τις περιστάσεις συνήθως συγκεντρώνεται πολύς κόσμος, και σίγουρα πολλοί ενθαρρύνθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των γιορτών να μάθουν ελληνικά ή έστω να πληροφορηθούν κάποια επιπλέον πράγματα για τη χώρα. Εξάλλου, η προσέγγιση των δυο λαών, Ελλήνων που ζουν εδώ και Ισπανών που τους συναναστρέφονται, γίνεται με πολύ φιλικές διαθέσεις, και όπως είναι φυσικό, υπάρχει στενή σχέση και προσέγγιση.

─ Τους ενήλικες τι τους παρακινεί να μάθουν νέα ελληνικά; Θα θέλαμε να μας απαντήσεις λαμβάνοντας υπόψη και τους σπουδαστές των θερινών μαθημάτων στη Μυτιλήνη του προγράμματος Αιολίς (προγράμματος του οποίου την επιστημονική ευθύνη έχει αναλάβει το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού), αλλά και τη συνολική εμπειρία σου από τη διδασκαλία της γλώσσας.

─ Υπάρχουν πάρα πολλά κίνητρα, ο καθένας ωθείται από ένα διαφορετικό για να μάθει την ελληνική γλώσσα. Όσοι άνθρωποι, τόσα κίνητρα θα έλεγα. Δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο, αλλά για διαφορετικούς ο καθένας λόγους κινητοποιείται και έρχεται στα μαθήματα των νέων ελληνικών. Οι συνηθέστεροι λόγοι είναι από έρωτα για έναν άνθρωπο από την Ελλάδα, για την ίδια τη χώρα εφόσον πήγε κάποιος και εντυπωσιάστηκε, για την ελληνική γλώσσα... Μιλώντας για τη γλώσσα, άλλο κίνητρο πολύ συνηθισμένο είναι η φιλογλωσσία, η αγάπη για τις γλώσσες γενικότερα, και για την ελληνική πιο συγκεκριμένα. Εφόσον στην Ισπανία διδάσκονται στο σχολείο την αρχαία ελληνική, υπάρχουν πολλοί φιλόλογοι ή και μαθητές τους που θέλουν να μάθουν τη νέα ελληνική. Η καταγωγή κάποιων άλλων είναι από την Ελλάδα, οπότε αυτοί ψάχνουν κατά κάποιο τρόπο να βρουν τις ρίζες τους μαθαίνοντας νέα ελληνικά· υπάρχει θέμα αναζήτησης της ταυτότητάς τους. Άλλοι είναι φοιτητές που θέλουν να πάνε με το πρόγραμμα Εράσμους στην Ελλάδα, άλλοι που ως τουρίστες θέλουν να μπορούν να μιλήσουν έστω και λίγο στα ελληνικά στη χώρα μας, και άλλοι τα μαθαίνουν για δουλειές στην Ελλάδα, για εμπορικές συναλλαγές, για να εργαστούν εκεί, να εδραιώσουν συνεργασίες, κ.λπ. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά κίνητρα.

Πράγματι, όπως αναφέρεις, συνεργάζομαι και με το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού που εδρεύει στην Αθήνα (www.hcc.edu.gr), το οποίο έχει 20 χρόνια προσφοράς στην εκπαίδευση και τη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας σε ενήλικους σπουδαστές, με διευθύντρια κι επιστημονική υπεύθυνο την Ιφιγένεια Γεωργιάδου. Το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού συνεργάζεται τα καλοκαίρια, ενίοτε και την περίοδο του Πάσχα, με την αστική μη κερδοσκοπική Εταιρία Πολιτιστικής Ανάπτυξης Λέσβου Αιολίς στη Μυτιλήνη (www.aeolis.edu.gr), όπου επίσης διδάσκω νέα ελληνικά τα καλοκαίρια. Έχω να πω το ίδιο, τα κίνητρα διαφοροποιούνται, ο καθένας θέλει να μάθει νέα ελληνικά με διαφορετικούς σκοπούς και για άλλους λόγους. Στα μαθήματα του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού στην Αθήνα και της Αιολίς στη Μυτιλήνη Λέσβου ένα συνηθισμένο κίνητρο είναι η εργασία: Έρχονται μεταφραστές και διερμηνείς, σπουδαστές της νέας ελληνικής που θέλουν να αρχίσουν να δουλεύουν και με αυτήν τη γλώσσα, χωρίς φυσικά αυτό να αποκλείει άλλους σπουδαστές που τους ωθεί η αγάπη τους για την Ελλάδα και τις γλώσσες, ο έρωτας για έναν Έλληνα ή Ελληνίδα, ο τουρισμός στη χώρα μας. Οι επισκέπτες που αγαπούν τον πολιτισμό και μαθαίνουν από χόμπι, συνδυάζοντας μάλιστα διακοπές και γλώσσα, είναι επίσης πάρα πολλοί.

Ήθελα ακόμη να προσθέσω ότι αυτά τα ίδια κίνητρα είχα παρατηρήσει και από παλιότερα, όταν από το καλοκαίρι του 2005 οργάνωνα μαθήματα ελληνικής γλώσσας μόνη μου, ιδιωτικά, σε συνεργασία με φοιτητικές εστίες στη Μαδρίτη που παραχωρούσαν μια αίθουσα με πίνακα ως τάξη για τα μαθήματα. Οργάνωνα τότε μικρά γκρουπ μαθητών από όλον τον κόσμο, για όλους τους ενδιαφερομένους ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης, η πλειονότητα των οποίων ωστόσο ήταν βέβαια Ισπανοί. Η γλώσσα επικοινωνίας και εργασίας ήταν, όπως πάντοτε, η νέα ελληνική και οι ενδιαφερόμενοι ήθελαν να μάθουν νέα ελληνικά για τους δικούς του ο καθένας λόγους, σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον και με πολλή διάθεση για δουλειά. Ήταν πολύ καλά.

─ Ποια είναι η ανταπόκριση που έχεις εισπράξει μέχρι στιγμής και ποια είναι η αποτίμηση αυτής της τετραετούς διδασκαλίας στην Ενορία;

─ Οι εντυπώσεις είναι πάρα πολύ θετικές, χαίρομαι πολύ που ο κόσμος θέλει να μάθει τη νέα ελληνική γλώσσα και είμαι πολύ περήφανη και ευχαριστημένη που δουλεύω προς αυτόν το σκοπό. Μάλιστα έχουμε όλο και περισσότερους μαθητές κάθε χρόνο, ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τα νέα ελληνικά, ακόμα και αν υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί, χωροχρονικοί (για παράδειγμα, ακόμα κι αν δεν προλαβαίνουν και δεν μπορούν να έρθουν στα μαθήματα, βλέπω ζωηρό ενδιαφέρον και αγάπη για τη γλώσσα και τη χώρα, για την Ελλάδα). Η αποτίμηση της τετραετούς διδασκαλίας στην Εκκλησία είναι λοιπόν ακριβώς αυτή, χαρά και ικανοποίηση από τη μια μεριά, και δύναμη από την άλλη μεριά και κουράγιο για το μέλλον, για να συνεχίσουμε ακόμη πιο δυναμικά και να ανταποκριθούμε επάξια στο ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον.

─ Πώς διαμορφώνονται τα τμήματα και πόσες ώρες διδασκαλίας αντιστοιχούν στο καθένα εβδομαδιαίως; Και μια ερώτηση για τους ενδιαφερόμενους: Οι εγγραφές συνεχίζονται και μέχρι πότε;

─ Όπως ήδη είπα, υπάρχει ένα τμήμα για παιδιά, κάθε Σάββατο 10:30 με 12:30, δύο ώρες την εβδομάδα, στο οποίο δεκτά γίνονται παιδιά έξι με δώδεκα χρονών. Τα μαθήματα φέτος ξεκινούν το Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2010 στις 10:30 με Aγιασμό όπως κάθε χρόνο. Το βιβλίο που χρησιμοποιούμε είναι η σειρά Αστερίας της Ευαγγελίας Γεωργαντζή και μπορεί κανείς να το βρει και να το αγοράσει στην Εκκλησία.

Το βιβλίο που χρησιμοποιείται για τους ενηλίκους είναι το Ελληνικά Τώρα 1+1 των εκδόσεων Νόστος, το οποίο επίσης κάποιος μπορεί να το αγοράσει στην Εκκλησία. Τα μαθήματα των ενηλίκων είναι μία ώρα την εβδομάδα για κάθε επίπεδο, κάθε Δευτέρα, με ωράριο:
17:30 – 18:30 Αρχάριοι
18:30 – 19:30 Προχωρημένοι
19:30 – 20:30 Μέσοι ΙΙ (κεφάλαιο 11 του βιβλίου Ελληνικά Τώρα 1+1)
20:30 – 21:30 Μέσοι Ι (κεφάλαιο 6 του βιβλίου Ελληνικά Τώρα 1+1)

Μία ώρα κάθε Δευτέρα είναι συνολικά περίπου 30 διδακτικές ώρες το χρόνο για κάθε επίπεδο. Όταν πρωτοάρχισα τα μαθήματα στην Εκκλησία τα επίπεδα των ενηλίκων ήταν τρία, Αρχάριοι, Μέσοι και Προχωρημένοι. Από πέρσι τα επίπεδα είναι τέσσερα, χωρίζοντας τους Μέσους σε δύο ξεχωριστές ώρες για την καλύτερη αντιμετώπιση των αναγκών τους, καθότι επρόκειτο για πολύ ανομοιογενές τμήμα. Με τους ενήλικους σπουδαστές αρχίσαμε τη Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2010. Εάν κάποιος δεν ξέρει ή δεν είναι σίγουρος για το επίπεδό του, μπορεί να δοκιμάσει σε δύο ξεχωριστά επίπεδα και να αποφασίσει ποιο του ταιριάζει καλύτερα, δεν υπάρχει πρόβλημα.

Τα μαθήματα τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων γίνονται στην ίδια τάξη, στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Μαδρίτης, των Αγίων Ανδρέα και Δημητρίου (www.iglesiaortodoxa.net) που βρίσκεται στην οδό Nicaragua 12 στη Μαδρίτη, κοντά στο μετρό Colombia. Οι εγγραφές κρατούν μέχρι και την ημερομηνία έναρξης των μαθημάτων: Είναι απαραίτητο να δηλώσει κάποιος το ενδιαφέρον του τηλεφωνώντας στην Εκκλησία (913454085, πατήρ Δημήτριος και πρεσβυτέρα Τζένη), ώστε να ρυθμίσει τα οικονομικά ζητήματα και να ενταχθεί στα μαθήματα νέας ελληνικής γλώσσας γι’ αυτό το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου υπάρχει δυνατότητα εγγραφής στα μαθήματα, ωστόσο αν κάποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τηλεφωνήσει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου για πληροφορίες και περισσότερες λεπτομέρειες.

─ Όπως είναι γνωστό, στη Μαδρίτη και στη Βαρκελώνη έχει συγκεντρωθεί ο μεγαλύτερος αριθμός των Ελλήνων που διαμένουν μόνιμα στην Ισπανία. Πώς βλέπεις τις σχέσεις μεταξύ των μελών της Ελληνικής Κοινότητας στην ισπανική πρωτεύουσα; Υπάρχουν άτομα ή κάποιος σύλλογος που επιδιώκουν μέσα από κινήσεις και εκδηλώσεις τη μεταξύ τους γνωριμία και συναναστροφή; Μετάδωσέ μας σε γενικές γραμμές το κλίμα...

─ Οι σχέσεις των μελών της Ελληνικής Κοινότητας στη Μαδρίτη είναι πολύ καλές και φιλικές, έτσι όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, αλλά δυστυχώς οι μεγάλες αποστάσεις στην ισπανική πρωτεύουσα και ο σύγχρονος τρόπος και ρυθμός ζωής δεν επιτρέπει την ύπαρξη πολύ στενής σχέσης και επαφής. Γίνονται συναντήσεις και εορταστικές εκδηλώσεις ορισμένες φορές το χρόνο και υπάρχουν σύλλογοι που επιδιώκουν τη γνωριμία και τη συναναστροφή μεταξύ μας. Εγώ προσωπικά ανήκω στην πλειοψηφία αυτών των συλλόγων, αν όχι σε όλους.

Μιλώντας για μαθήματα ελληνικής γλώσσας, το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας και Ινδοευρωπαϊκής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Κομπλουτένσε παραδίδει επίσης μαθήματα νέας ελληνικής γλώσσας στους φοιτητές (www.filol.ucm.es/depart/filgr/index.php). Ανάμεσα στους καθηγητές που διδάσκουν βρίσκεται και η γνωστή καθηγήτρια Πηνελόπη Σταυριανοπούλου, από την οποία οργανώνεται κάθε χρόνο Σεμινάριο Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε. Το τελευταίο σεμινάριο του Μαρτίου 2010 αφορούσε στη Γενιά του ’30 και τις Τέχνες (http://seecmadrid.org/?p=1815). Επίσης, εκδίδεται φιλολογικό περιοδικό από την ίδια καθηγήτρια με τίτλο Más cerca de Grecia [Πιο κοντά στην Ελλάδα], το τελευταίο τεύχος του οποίου (νούμερο 19, 2006-2009) είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στη ζωή και το έργο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη, με μελέτες και μεταφράσεις του έργου του στα ισπανικά.

Επίσης μαθήματα νέας ελληνικής γλώσσας παραδίδονται στην Κρατική Σχολή Γλωσσών στη Μαδρίτη (Escuela Oficial de Idiomas Jesús Maestro, www.eoidiomas.com/web/index.asp) με την οποία συνεργάζομαι φέτος στα πλαίσια ενός ευρωπαϊκού προγράμματος. Στο Τμήμα Νέας Ελληνικής Γλώσσας της Κρατικής Σχολής Γλωσσών στη Μαδρίτη λειτουργούν έξι επίπεδα νέων ελληνικών στα οποία φοιτά σημαντικός αριθμός μαθητών.

Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Μαδρίτης και η Ελληνική Πρεσβεία στη Μαδρίτη οργανώνουν εκδηλώσεις με την ευκαιρία των εθνικών εορτών, είθισται να γίνεται Δοξολογία στην Εκκλησία και εν συνεχεία δεξίωση στην Ελληνική Πρεσβεία ή στην ίδια την Εκκλησία. Επίσης κάθε χρόνο ο Σύλλογος Ελλήνων Κατοίκων Ισπανίας (www.agre.es) οργανώνει τη Γιορτή της βασιλόπιτας για τον εορτασμό του νέου χρόνου (συνήθως λίγο αργότερα όμως, μέσα στο Φεβρουάριο) και τη Γιορτή του αρνιού το Πάσχα (επίσης λίγο αργότερα, συνήθως το Μάιο ή Ιούνιο).

Τέλος, υπάρχει στο Facebook το γκρουπ Έλληνες και φιλέλληνες στη Μαδρίτη (www.facebook.com/group.php?gid=34140509147&ref=ts) που οργανώνει από καιρού εις καιρόν συναντήσεις, κυρίως κοινωνικού χαρακτήρα, με σκοπό να έρθουν κοντά και να γνωριστούν οι Έλληνες και Ισπανοί ή άλλοι φιλέλληνες που μένουν στη Μαδρίτη. Πρόκειται για ένα γκρουπ στο Ίντερνετ το οποίο ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2008 από κάποιους Έλληνες που πρωτοήρθαν τότε στη Μαδρίτη. Η επόμενη γιορτή γνωριμίας με τους νέους Έλληνες που έχουν έρθει (και διασκέδασης με τους ήδη φίλους) προγραμματίζεται για το βράδυ του Σαββάτου, 23 Οκτωβρίου 2010. Eύχομαι να τα πούμε όλοι εκεί!

Ελπίζω να σας μετέδωσα κατά κάποιο τρόπο το κλίμα των ελληνοϊσπανικών σχέσεων στη Μαδρίτη, πρόκειται για σχέσεις κατανόησης, σεβασμού και πάνω απ’ όλα φιλίας και εκτίμησης.

─ Φέτος λοιπόν είναι η πέμπτη κατά σειρά χρονιά που λειτουργούν τα τμήματα ελληνικών στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Μαδρίτης με εσένα ως καθηγήτρια. Ως ispania.gr ευχόμαστε καλή συνέχεια στο έργο της Ενορίας και το δικό σου, και μακάρι κάθε χρόνο να αυξάνεται ο αριθμός των μαθητών, καθώς και το ενδιαφέρον τους για τη γλώσσα και τον πολιτισμό όχι μόνο της αρχαίας αλλά και της σύγχρονης Ελλάδας!

─ Ευχαριστώ πάρα πολύ για την ευκαιρία που μου έδωσε αυτή η πολύ αξιόλογη πύλη, το ispania.gr, να μιλήσω για το έργο της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας στην Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία της Μαδρίτης, κι εύχομαι με τη σειρά μου να συνεχίσετε με την ίδια επιτυχία το έργο σας και να είστε πάντα η πρώτη σε αναγνωσιμότητα ηλεκτρονική σελίδα για την Ισπανία στην ελληνική γλώσσα!

Ακαδημαϊκό έτος 2006-2007, σε μια από τις εστίες όπου η Σοφία οργάνωνε μαθήματα ελληνικών.

Συνέντευξη - ερωτήσεις - μετάφραση στα ισπανικά - γενική επιμέλεια: Βίκυ Ρούσκα
Επιμέλεια ισπανικού κειμένου: Emmanuel Vinader

Sofía Roilidou lleva cuatro años enseñando griego moderno a niños y adultos en la Iglesia Griega Ortodoxa de Madrid. Nuestra conversación gira en torno a su labor en ese lugar en concreto, y también se hace referencia a su experiencia general de la docencia del griego. Y desde luego, no deja de guiarnos por las actividades acerca del griego, los griegos y los filohelenos en la ciudad más grande de España.

Sofía es licenciada del Departamento de Filosofía-Pedagogía-Psicología de la Universidad de Atenas con especialización en Filosofía. Siguió seminarios formativos de especialización de profesores en tratamiento y rehabilitación de dificultades de aprendizaje en niños y adolescentes, así como en la docencia del griego como lengua extranjera / segunda lengua. Enseñó griego antiguo y moderno y literatura a alumnos de Secundaria. Obtuvo su título de postgrado en Neuropsicología Cognitiva por la Universidad Complutense de Madrid y es doctoranda por la misma Universidad. Los últimos seis años reside en la capital española y colabora con el Centro de Cultura Helénica en Atenas y con la entidad cultural Eolís en Lesvos como profesora de griego.

─ Sofía, en primer lugar nos gustaría saber cuándo y cómo se incorporaron las clases de griego moderno en las actividades de la Iglesia Griega Ortodoxa de Madrid.

─ Las clases de griego moderno en la Iglesia Griega Ortodoxa de Madrid datan de hace mucho tiempo, desde el momento en que el padre Dimitrios en el año 1967 asumió los deberes de capellán en la Parroquia Ortodoxa de Madrid, la cual fue fundada en 1949. Tomó la iniciativa de las clases de griego moderno en 1968 y 1969. Al principio enseñaba a niños que se reunían en el edificio donde se alojaba la Iglesia; entonces no existía todavía el templo. Cuando ya se consiguió la construcción del actual templo bizantino, en 1972-1973, en la calle Nicaragua nº 12, las clases empezaron a impartirse regularmente desde el 1974. Los niños eran entonces unos 25, venían de familias nuevas y antiguas afincadas en Madrid, que tenían la necesidad de que sus hijos no olvidaran la lengua griega. En los siguientes años comenzaron asimismo las clases para adultos, que también siguen hasta la fecha.

Yo empecé a trabajar en la Iglesia dando clases de griego el 2006-2007, desde hace ya cuatro años, y éste año, el 2010-2011, será el quinto en mi caso. Cinco años de clases de griego moderno en la Iglesia no es nada comparando con los 36 años de funcionamiento de la escuela. Cada año tenemos unos 15 niños. Los objetivos que se marcaron entonces, desde el inicio, desde el primer momento que funcionó la escuela en la Iglesia, y que siguen en pie hasta hoy, han estado y están muy claros: conservar la lengua y tradición griegas. Las clases de lengua y cultura griega son algo habitual en las grandes parroquias del extranjero, cuya función es ofrecer servicios y apoyar a los griegos. Además, la religión y el idioma siempre han sido puntos de referencia en la cohesión y continuidad del helenismo.

─ Hay que señalar que la Iglesia de los Santos Andrés y Demetrio de Madrid es el único sitio en España donde funcionan de manera organizada clases infantiles de griego moderno. ¿Se trata mayoritariamente de niños que provienen de padres griegos o que tienen cierta afinidad con Grecia?

─ Ciertamente, la Iglesia Griega Ortodoxa de Madrid es el único sitio en España donde se ofrece un curso de griego moderno para niños. Las clases se dan los sábados de 10:30 a 12:30, dos horas por la mañana con un pequeño recreo en el medio, y son admitidos niños de 6 a 12 años. El aula se encuentra en una gran sala de actos formada para este fin en la parte inferior de la Iglesia; cuenta con pizarra, material educativo y una biblioteca pequeña, pero funcional y bonita.

Desde luego se trata de niños que tienen alguna relación con Grecia, directa o indirecta, suelen ser bilingües, siendo de padres españoles que han vivido en Grecia, de modo que aparte de su idioma materno, el español, han aprendido también el griego, o, más a menudo, se trata de niños provenientes de matrimonios mixtos que residen en Madrid, siendo uno de los padres de Grecia.

Observaciones personales me han llevado a la conclusión de que la mayoría de los niños, por no decir su totalidad, tienen madre española y padre griego, lo que parece más bien curioso sociológicamente hablando. Quizás este hecho tenga que ver con la tendencia de la mujer de estar más cerca de sus padres, lo que conlleva que su país de procedencia se convierta en polo de atracción para ella y su familia, sin que ello sea obligatorio o necesario. Sin embargo, esta observación tiene efectos en la competencia lingüística de los niños. Como se entiende fácilmente, si su lengua materna es el español, los estímulos en la escuela, en la vida y en todas partes están en español, mientras que a menudo la relación de diálogo o comunicación que se desarrolla con el padre no es tan estrecha, e incluso el padre mismo por razones de facilidad a lo mejor habla frecuentemente en español con los niños. Así, la enseñanza y el aprendizaje del griego se vuelven más difíciles, diría que el griego se entiende más bien como lengua extranjera que como segunda lengua.

Me gustaría añadir en este punto algo muy importante que tiene que ver con lo anterior: En los niños bilingües es totalmente imprescindible que se consolide la comunicación en una única lengua con cada uno de los padres, independientemente de la complejidad que presente por lo demás el entorno lingüístico del niño, por ejemplo: Un niño con madre española y padre griego que estudia en un colegio inglés en Madrid y tiene amigos de Francia, tiene que hablar sola y exclusivamente en español con su madre, sólo en griego con su padre, aún cuando su madre y su padre hablan entre sí, incluso delante de él, en español o en griego o en inglés indistintamente. Lo único que importa es que cada uno dirija la palabra al niño en el idioma preestablecido que se ha mencionado, independientemente de si el niño conoce otros idiomas. De hecho, yo misma hablo sólo en griego con los niños, diciéndoles que no sé español. Si se da el caso de que me oigan alguna vez hablar en español, les explico que sólo con los mayores me visita la inspiración divina y hablo en español, ¡y que con los niños el único idioma en el que puedo comunicarme es el griego! Lo aceptan sin problema, es como un juego para ellos.

─ Y hablando de juegos, me preguntaba cómo reaccionan los niños al aprendizaje del griego, dado que las dificultades empiezan por el alfabeto, que es diferente.

─ Diría que lo reciben de manera muy positiva. A menudo lo ven como un juego, como he dicho, lo consideran divertido y lo disfrutan, aunque haya dificultades, ya desde el principio con el alfabeto diferente. A los niños les gusta aprender, en general son ávidos de saber, y en concreto tratándose de un idioma que a menudo aman, si han visitado Grecia y tienen estímulos de allí. A menudo son muy positivos los sentimientos que han desarrollado, si han asociado este país con verano, vacaciones, familia más amplia como abuelos, tíos, primos…

Tengo que decir que en ello ayudan mucho también los libros que utilizamos en la clase: Se trata de la serie de manuales Asterías de Evanguelía Yeorgantsí (www.asteriasbooks.gr es la página web, si alguien quiere verlos), que, además de sistemáticos y eficaces, son muy divertidos. Las dificultades con las que se enfrenta el docente tienen que ver con el hecho de que se trata de dos horas de clase en un aula con niños de seis a doce años, como sucedía hace unas décadas en Grecia cuando había en las escuelas sólo un maestro para todos los niveles. Aunque esta diferencia de seis años sería insignificante en adultos, en los niños hay una enorme diferencia entre los seis y los 12 años. A raíz de eso, lo razonable es aplicar métodos que correspondan, como por ejemplo el de la enseñanza mutua: el niño más grande enseña al más pequeño, se realizan trabajos en equipos homogéneos o individualmente, de modo que al final hacemos una actividad todos juntos para sentirnos unidos como grupo, etc. Si a la gran diferencia de edad sumamos las diferentes competencias lingüísticas de cada niño (por ejemplo un niño a lo mejor escucha mucho griego en su casa, de modo que ha aprendido a hablarlo pero no sabe escribir ni su nombre, mientras que otro niño igual por carácter no habla, no ha escuchado mucho griego y es tímido, pero es muy cerebral y aprende a escribir muy bien), entonces nos damos cuenta de que las dificultades en el aula son enormes tanto para el docente como para los niños. A pesar de todo, creo que se hace una buena gestión del tiempo y que se aprovecha óptimamente, de manera que cada niño avance siendo comparado sólo consigo mismo y según sus capacidades, no comparándose con los otros niños. Así, el grupo también evoluciona y se vuelve cada vez mejor.

─ Me imagino que aparte del idioma sientes la necesidad, y la obligación tal vez, de transmitir a los niños la cultura griega, llevándoles así más cerca de sus raíces… Además de las oportunidades que se te ofrecen a lo largo de las clases, ¿hay actos que se organicen por la Parroquia para este fin, así como para la creación de un ambiente de unión y convergencia de ánimos, que puede retroalimentar las ganas de aprender griego de los alumnos en general?

─ Por supuesto se hace un esfuerzo de transmitir elementos de la cultura griega, tanto en la clase como en otras ocasiones. A menudo estos elementos culturales tienen que ver con fechas y costumbres concretas, como por ejemplo a finales de febrero o principios de marzo solemos hablar en la clase del Carnaval en Grecia, del Lunes Limpio [1] (acerca de lo que se come en ese día, de que volamos cometas, etc.). Es algo que se lleva a cabo conversando con los niños, ya que a menudo alguno de ellos sabe algo, quizá porque lo ha vivido en Grecia. Los niños siempre muestran interés por tales conversaciones. Además, en el marco de la clase se enseña mitología, quiénes eran los dioses antiguos y sus aventuras, elementos de geografía, historia, etc. Pero hay que decir que constituyen sólo pequeños elementos parciales que funcionan de manera auxiliar en la clase, la cual es fundamentalmente una clase de lengua, de griego moderno. Dichos elementos adicionales sirven también de diversión y entretenimiento para los niños, de modo que es habitual que tomen forma de concurso o juego; por ejemplo, preguntamos quién sabe más dioses antiguos, etc. Además hay remuneración: He establecido un sistema de incentivo para la presencia en el aula y participación en la clase, regalando un punto cada vez (cada sonrisa que dibujo en la ficha del alumno equivale a un punto), a los cinco puntos gana un pequeño regalo.

Entrevista - preguntas - traducción al español - revisión general: Vicky Rouska
Revisión de la versión española: Emmanuel Vinader