NANSA INTERCULTURAL | ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΤΙΝ

Το Άσμα των Πολιτισμών

Ι.Ν. Γεννήσεως της Θεοτόκου
Πουέντε Πουμάρ (Πολαθιόνες, Καντάμπρια)
Τρίτη 2 Αυγούστου 2011, 20:00

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Ηδύμελον | Ελλάδα | Χοράρχης: Ιωάννης Τσάμης

Σημειώσεις για το πρόγραμμα

Η μουσική της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκφράζει τις συναισθηματικές κινήσεις της καρδιάς, δηλαδή συντριβή, κατά Θεόν λύπη, αλλά και αίνο, δοξολογία, ευχαριστία, άγιο ενθουσιασμό.

Ο χαρακτήρας της είναι λειτουργικός, μυσταγωγικός, αναγωγικός, δηλαδή από σαρκός εις πνεύμα. Δεν έχει σκοπό να συνοδέψει το λόγο (προς τέρψη ακρόασης), αλλά να τον τονίσει. Για το λόγο αυτό, καθιερώθηκε και διαδόθηκε στο διάβα των αιώνων ως μονοφωνική μουσική ώστε, μέσα από αυτή και "θεία εμπνεύσει", να αναδεικνύεται ο λόγος του Θεού, με τον καλύτερο τρόπο.

Κατά συνέπεια, μέσω των μυστών της, γίνεται και η ίδια αρωγός στην λατρεία. Όταν μάλιστα υπηρετείται και παρουσιάζεται από καλλίφωνους και καταρτισμένους ιεροψάλτες, η ορθόδοξη εκκλησιαστική μουσική όχι μόνο δεν είναι ανιαρή, αλλά διαθέτει, πέρα από τη θρησκευτικότητα, άφθαστη μεγαλοπρέπεια. Είναι φανερό συνεπώς ότι και η ίδια η ελληνορθόδοξη εκκλησιαστική μας παράδοση είναι μια αέναη λογοποίηση και μελοποίηση, ένας ακατάπαυστος αίνος, ένας "ήχος καθαρός εορταζόντων", ένας ζωντανός τρόπος να εφαρμόζεται με συνέπεια η επιταγή "πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον".

Η βυζαντινή μουσική είναι η μουσική της ψυχής. Αν κάποιος δεν αντιλαμβάνεται πως η μουσική αυτή στολίζει και εμπλουτίζει με θείο συναίσθημα τα θαυμάσια λόγια των ύμνων, δεν μπορεί να νιώσει βαθιά ούτε και το νόημά τους. Γιατί τα λόγια και η ψαλμωδία, όπως σοφά αναφέρει ο Φώτης Κόντογλου, δένονται όπως το κορμί και η ψυχή, όπως η μορφή και το χρώμα σε μια εικόνα.

Η βυζαντινή μουσική εκφράζει το "τιμιώτατον" της χριστιανικής θρησκείας, την ψυχική χαρμολύπη, δηλαδή την πνευματική εκείνη ευωδία, η οποία προσεγγίζεται μονάχα από τις πνευματικές αισθήσεις που νιώθουν οι κοινωνοί του εκκλησιαστικού βιώματος. Αποτελεί μια σοφή δημιουργία πολλών αιώνων, ένα θεϊκό τραγούδι που ακόμη και σήμερα, σε μια ευρέως χαρακτηριζόμενη πεζή και υλιστική εποχή, συγκινεί και οδηγεί τις ανθρώπινες ψυχές στη θεία κατάνυξη.

Εντυπώσεις από τη συναυλία

Άρωμα Αγίου Όρους στο Πουέντε Πουμάρ

Μια σπάνια επαφή με την πιο γνήσια ελληνική μουσική παράδοση είχαμε την ευκαιρία ν’ απολαύσουμε την περασμένη Τρίτη 2 Αυγούστου στο Puente Pumar οι λιγοστοί επισκέπτες που βρεθήκαμε στο πανέμορφο αυτό χωριουδάκι της Καντάμπρια.

Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Nansa Intercultural, η βυζαντινή χορωδία Ηδύμελον από τη Θεσσαλονίκη ερμήνευσε με αυθεντικό τρόπο και αγιορείτικο ύφος λατρευτικούς ύμνους από τη μακραίωνη ορθόδοξη υμνολογία προκαλώντας θεία συγκίνηση.

Η Βυζαντινή Μουσική, όπως επίσης και άλλα στοιχεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας (π.χ. θεία λατρεία, ιερά παράδοση, μοναχικός βίος, κ.ά.) παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων ενώ, ως γνωστόν, αποτελεί συνέχεια και εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής μουσικής.

Το απολυτίκιο του Αγίου Δημητρίου, πολιούχου της Θεσσαλονίκης, ύμνοι αφιερωμένοι στη Θεοτόκο, διάφοροι ψαλμικοί στίχοι από τη Θεία Λειτουργία και, τέλος, το Ευαγγέλιο της Αναστάσεως ψαλμένο στην ομηρική διάλεκτο, μας μετέφεραν, θα έλεγε κανείς, στο Περιβόλι της Παναγίας και μας έκαναν, έστω και για λίγο, μετόχους της αγιορείτικης παράδοσης και πνευματικότητας.

Δημήτρης Ιωάννου

Μια συναυλία σαν προσκύνημα

Ως θυμίαμα
ευωδιάζει κάποτε
το συναίσθημα.

Όταν καλοκαιριάζει, η Αυτόνομη Κοινότητα της Καντάμπρια ντύνεται τα καλά της για να υποδεχτεί τις πιο ξέγνοιαστες μέρες του έτους. Πλήθος εκδηλώσεων, φεστιβάλ και τοπικών γιορτών προσκαλούν σε ψυχαγωγία ντόπιους και επισκέπτες.

Ο κύκλος Nansa Intercultural, που οργανώνει το Ίδρυμα Μποτίν σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ του Σανταντέρ, με συναυλίες που κατανέμονται στις αγροτικές εκτάσεις της κοιλάδας Nάνσα και Πενιαρούμπια, προωθεί την διαπολιτισμικότητα και τη γνωριμία με μουσικές άλλων τόπων μέσα από την τέρψη που μπορεί να προσφέρει η ακρόασή τους στον συμμαζεμένο χώρο των εκκλησιών της περιοχής.

Η ανάβαση στο ορεινό χωριό Πουέντε Πουμάρ αποτέλεσε από μόνη της ένα είδος ψυχικής προετοιμασίας για τη βυζαντινή μυσταγωγία που θα βιώναμε λίγη ώρα αργότερα, μιας και η φύση γύρω ήταν ιδιαίτερα επιβλητική και ο δρόμος στενός και δύσκολος για κάποιον που δε γνώριζε τα μέρη. Στα ψηλά βράχια βλέπαμε εδώ κι εκεί μικρές ποσότητες νερού να γλιστράνε προς την άσφαλτο, ενώ ο συννεφιασμένος και βροχερός καιρός θάμπωνε γλυκά και το μέσα μας τοπίο.

Το απομακρυσμένο χωριό φιλοξένησε τη βυζαντινή χορωδία Ηδύμελον στην μικρή και λιτή εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου, έναν χώρο που προσκαλεί τους πιστούς σε περισυλλογή και ψυχική ανάταση. Όπως φανερώνει το όνομά της (ηδύς+μέλος=γλυκιά μελωδία), η χορωδία ξενάγησε τους παρευρισκόμενους στην πλούσια κληρονομιά της ορθόδοξης μουσικής παράδοσης με υποβλητική δύναμη, διαποτίζοντας την ατμόσφαιρα με γλυκύτητα και ήπια θλίψη.

Για λίγο, οι Έλληνες είχαμε την ψευδαίσθηση ότι βρεθήκαμε σε ορθόδοξη εκκλησία. Η κατάνυξη ήταν παρούσα και την εισπνέαμε, οι φωνές ανέδιδαν θυμίαμα. Από το παράθυρο του θόλου τρύπωνε λίγο φως και διέγραφε αμυδρά τις σκιές σε όλο το πίσω μέρος του ναού που παρέμενε αφώτιστο. Εκεί, σιωπηρά, καθένας μας πήρε και ξαναγυάλισε προσεκτικά το θρησκευτικό του αίσθημα που φοβόμαστε πως κινδυνεύει να χάσει το φέγγος του με το χρόνο για μας να περνάει λιγότερο ή περισσότερο μακριά από τους φορείς της Ελληνικής Ορθοδοξίας.

Και οι καθολικοί με τη σειρά τους είμαι βέβαιη ότι αισθάνθηκαν οικεία και ζεστά, και μπόρεσαν να βρουν το δρόμο για να συναντήσουν την πίστη τους. Το χειροκρότημα παρατάθηκε μέχρι την έξοδο των χορωδών από το ναό.

Βίκυ Ρούσκα

Ηδύμελον: www.idimelon.gr

Περισσότερες φωτογραφίες από τη συναυλία: http://www.ispania.gr/fotogalerias/coro-bizantino

Μετάφραση των κειμένων των εντυπώσεων: Βίκυ Ρούσκα
Επιμέλεια της ισπανικής εκδοχής: Emmanuel Vinader
Φωτογραφίες και βίντεο από τη συναυλία: Βίκυ Ρούσκα
Φωτογραφία της εκκλησίας: J. Rosendo