Η Κάρμεν Καφαρέλ, γενική διευθύντρια του Ινστιτούτου Θερβάντες, επισκέφτηκε την ελληνική πρωτεύουσα με αφορμή τα εγκαίνια του νέου Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας και παραχώρησε την παρακάτω συνέντευξη στο ispania.gr.
- Κυρία Καφαρέλ, μιλήστε μας λίγο για εσάς και την επαγγελματική σας πορεία.
- Το όνομά μου είναι Κάρμεν Καφαρέλ και επαγγέλομαι καθηγήτρια έδρας Επικοινωνίας. Πρώτα εργάστηκα στο Πανεπιστήμιο
Complutense της Μαδρίτης, τώρα βρίσκομαι στο Πανεπιστήμιο Rey Juan Carlos και σε περίοδο άδειας από το έτος 2004. Ήταν όταν ο Πρωθυπουργός της ισπανικής κυβέρνησης Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο με κάλεσε για να διευθύνω το δημόσιο φορέα της Ισπανικής Ραδιοτηλεόρασης (RTVE) σε μια πολύπλοκη διαδικασία, γιατί τότε πραγματοποιήσαμε αναδόμηση της εταιρίας, την ψηφιοποιήσαμε, αλλάξαμε το νομικό της καθεστώς...
Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος μέχρι το 2007, όταν ήρθα σε αυτό το υπέροχο πόστο της διευθύντριας των Ιντιτούτων Θερβάντες. Πρόκειται για ένα ίδρυμα δημόσιου χαρακτήρα που υπάγεται στο Υπουργείο Εξωτερικών. Ο στόχος του είναι να διαδώσει την ισπανική γλώσσα και τις άλλες γλώσσες που συναποτελούν τις επίσημες γλώσσες του Κράτους, καθώς και τον πολιτισμό στα ισπανικά, δηλαδή όχι μόνο των ισπανόφωνων της Ισπανίας αλλά και των ισπανόφωνων της Λατινικής Αμερικής, στα μέρη εκείνα όπου τα ισπανικά δεν είναι επίσημη γλώσσα.
- Στην Ελλάδα γνωρίζουμε το Ινστιτούτο Θερβάντες εδώ και αρκετά χρόνια. Τελευταία έχει γνωρίσει πολύ μεγάλη ανάπτυξη. Θα ήθελα να μας πείτε ποια είναι η στρατηγική που ακολουθεί.
- Γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια, κυρίως από το 2005 και έπειτα, μεγάλη εξάπλωση, επιπλέον επειδή υπήρχε μεγαλύτερη οικονομική ευημερία. Δεν πρόκειται για εξάπλωση για την εξάπλωση, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για ανταπόκριση στη ζήτηση που υπάρχει. Είναι τεράστια η ζήτηση των ισπανικών ως ξένης γλώσσας ανά τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή είναι η δεύτερη γλώσσα που περισσότερο μαθαίνει ο κόσμος ως διεθνή γλώσσα και επίσης η δεύτερη γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας, είναι η δεύτερη γλώσσα με περισσότερους φυσικούς ομιλητές μετά από τα κινέζικα, και η Τρίτη γλώσσα επικοινωνίας στο Ίντερνετ. Με αυτά τα δεδομένα, σε περιόδους οικονομικής ευμάρειας μπορέσαμε να επεκτείνουμε το δίκτυο σε διάφορα μέρη του κόσμου? και στην Ασία όπου δεν ήμασταν, σε Αυστραλία, Κίνα, Ιαπωνία, Ινδία... Και αυτή τη στιγμή που όπως όλοι έχουμε έγνοιες και οικονομικά προβλήματα, θα προσπαθήσουμε να επιβραδύνουμε λιγάκι και να σταθεροποιήσουμε το υπάρχον εγχείρημα, που επίσης είναι πολύ σημαντικό? για παράδειγμα η καλή κατάρτιση των καθηγητών, τα καλά διδακτικά και παιδαγωγικά υλικά, και πολλά άλλα.
- Η οικονομική κρίση με ποιο τρόπο επηρέασε τα σχέδια του Ινστιτούτου;
- Επηρέασε αρκετά, γιατί είχαμε λιγότερα χρήματα από το Υπουργείο Εξωτερικών, αναφέρομαι στα χρήματα που αποτελούν τμήμα του γενικού κρατικού προϋπολογισμού. Αλλά όταν δεν υπάρχουν χρήματα, πρέπει να επιστρατεύσει κανείς πάρα πολλή φαντασία και ενθουσιασμό. Επομένως προσπαθούμε –και το καταφέρνουμε προς το παρόν– να μην φαίνεται στη δραστηριότητα που εμείς φέρνουμε εις πέρας: δεν περιορίστηκε ο αριθμός των τάξεων, ούτε αυτός των ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων, γιατί φροντίσαμε όλο και περισσότερο να δουλεύει μαζί η κοινωνία των πολιτών, οι επιχειρήσεις και οι διάφοροι οργανισμοί. Όταν ξεκίνησα στο Ινστιτούτο Θερβάντες, η χρηματοδότηση προέρχονταν κυρίως από το γενικό προϋπολογισμό του Κράτους και η αυτοχρηματοδότηση αποτελούσε το 8%. Τώρα αυτοχρηματοδοτούμαστε κατά 32%. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει συμμετοχή από την κοινωνία των πολιτών και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Είναι οργανισμοί είτε ισπανικοί είτε της χώρας που μας φιλοξενεί, με τους οποίους εργαζόμαστε από κοινού.
- Τα τελευταία χρόνια επίσης παρατηρούμε ότι δουλεύετε πολύ με το Ίντερνετ.
- Είναι λογικό. Από τη μια πλευρά, κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί τον 21ο αιώνα χωρίς τις νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας. Εγώ πάντα λέω ότι είναι τόσο μεγάλη η ζήτηση των ισπανικών ανά τον κόσμο που το εύλογο είναι να έχουμε ένα μεγάλο Εικονικό Κέντρο Θερβάντες και τα 72 Ινστιτούτα Θερβάντες για φοίτηση με φυσική παρουσία. Ένα εικονικό κέντρο που να καλύπτει τις ίδιες λειτουργίες, δηλαδή, να μπορεί κανείς να μάθει ισπανικά από το Ίντερνετ, να έχει πρόσβαση στον πολιτισμό... Όντως, έχουμε πάνω από εκατό σελίδες μόνο στη δική μας σελίδα και μια πολιτιστική τηλεόραση στα ισπανικά, την Cervantes TV. Αλλά πάνω από όλα υπάρχει κάτι που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε, και αυτό είναι οι νέοι. Οι νέοι βλέπουν τηλεόραση μέσω του Ίντερνετ, ακούνε το ραδιόφωνο μέσω Ίντερνετ, διαβάζουν μέσω Ίντερνετ, επικοινωνούν μέσω Ίντερνετ? άρα πρέπει να είμαστε ικανοί να προσαρμοστούμε σε αυτούς. Οι νέοι είναι ένα δυναμικό που μας ενδιαφέρει πολύ, γιατί είναι αυτοί που θα ηγηθούν του αύριο. Αν οι νέοι μιλάνε ισπανικά σήμερα, την επαύριο η ισπανική γλώσσα θα είναι παρούσα στον κόσμο.
- Στην Ισπανία υπάρχουν και άλλες επίσημες γλώσσες εκτός από τα καστιλιάνικα. Πώς αντιμετωπίζει το Ινστιτούτο Θερβάντες αυτές τις γλώσσες;
- Σε όλα τα Ινστιτούτα Θερβάντες προσφέρονται κατά την έναρξη των εγγραφών τόσο τα καστιλιάνικα, όσο και τα καταλανικά, τα γαλικιανά και τα βασκικά. Και ακολουθούμε μια πολιτική θετικής διάκρισης: Για παράδειγμα, αν περιμένουμε να συγκεντρωθούν 10 ή 12 μαθητές για να δημιουργήσουμε μια τάξη ισπανικών, σε αυτές τις μειονοτικές γλώσσες τη φτιάχνουμε με μόνο 8 μαθητές. Έχουμε γύρω στα 100 γκρουπ συνολικά σε κάθε μια από αυτές τις γλώσσες, και συγκεντρώνονται βασικά σε χώρες της παλιάς Ευρώπης, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και άλλες.
- Ποιος είναι ο ρόλος του Ινστιτούτου Θερβάντες στη Λατινική Αμερική;
- Το νομικό μας καθεστώς δε μας επιτρέπει να έχουμε Ινστιτούτα Θερβάντες σε έδαφος όπου τα ισπανικά είναι μητρική γλώσσα. Η μεγαλύτερη παρουσία των ισπανικών ως ξένης γλώσσας στη Λατινική Αμερική είναι στη Βραζιλία, που έχει καταφέρει να γίνει η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό Ινστιτούτων Θερβάντες, και με πολλή δουλειά, γιατί ο Λούλα δημοσίευσε ένα νόμο σύμφωνα με τον οποίο τα ισπανικά διδάσκονται στην πρωτοβάθμια και μέση εκπαίδευση, πράγμα εύλογο αφού περιβάλλονται από ισπανόφωνους. Στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική, εργαζόμαστε από κοινού με τα Πανεπιστήμια με σκοπό να ενισχύσουμε τα συστήματα πιστοποίησης –αντίστοιχα του δικού μας DELE– για την καλύτερη κατάρτιση των καθηγητών και για διδακτικές έρευνες, για παράδειγμα.
- Όντως, στην Αργεντινή ενδιαφέρονται να φτιάξουν άλλο είδος πιστοποίησης.
- Σήμερα το DELE είναι ένα από τα πτυχία της ισπανικής ως ξένης που χαίρουν μεγαλύτερης αναγνώρισης. Πρόκειται για είναι ένα πτυχίο του ισπανικού Υπουργείου Παιδείας. Τα πιο σημαντικά Πανεπιστήμια της Λατινικής Αμερικής έχουν τις δικές τους πιστοποιήσεις. Προσεχώς, θα έχουμε μια συνάντηση στη Γουαδαλαχάρα, στο Μεξικό, με τα Πανεπιστήμια της Ιβηροαμερικής, και στα πλαίσια αυτής της συνάντησης θα υπογράψουμε μια σύμβαση που ονομάζεται SICELE, το οποίο είναι ένα διεθνές σύστημα γλωσσικής πιστοποίησης. Όλοι οι τίτλοι που καλύπτουν τις προδιαγραφές ποιότητας που προβλέπονται από την ΕΕ μπορούν να αποτελέσουν μέρος του SICELE, το DELE επίσης, ώστε οι αποκτηθέντες τίτλοι να έχουν ισχύ και να μπορούν να αναγνωριστούν ως ισότιμοι του DELE.
- Πώς συνδυάζει το Ινστιτούτο Θερβάντες τη διδασκαλία της γλώσσας και του πολιτισμού;
- Η γλώσσα και ο πολιτισμός είναι πάντα αλληλοσυμπληρούμενα και απαραίτητα στοιχεία. Από τη μια πλευρά, στη διδασκαλία των ισπανικών ως ξένης γλώσσας, που πραγματοποιείται κυρίως στις αίθουσες ή με ημι-παρουσία (για εκείνους που μαθαίνουν μέσω του Εικονικού Κέντρου Θερβάντες), είμαστε πολύ καλοί αν λάβουμε υπόψη τις παιδαγωγικές μας μεθόδους, το πρόγραμμα σπουδών, τους πολύ καλά καταρτισμένους καθηγητές μας. Από την άλλη, υπεύθυνες για την προβολή των καλύτερων εκφάνσεων της ισπανόφωνης κουλτούρας στις χώρες που μας φιλοξενούν είναι η διεύθυνση και το πολιτιστικό τμήμα. Συνεργαζόμαστε όχι μόνο με την Ισπανία, αλλά και με τις πρεσβείες των διάφορων ισπανόφωνων χωρών. Οι Ισπανοί νιώθουμε εξίσου δικό μας τον Γκαρθία Μάρκεθ και τον Γκαρθία Λόρκα. Η γνώμη μας είναι πως όταν μαθαίνεις μια γλώσσα μαθαίνεις μια κουλτούρα, και γνωριζόμαστε καλύτερα οι λαοί όταν ξέρουμε κάτι για τον πολιτισμό του άλλου και προσπαθούμε να καταρρίψουμε στερεότυπα που δυστυχώς πάντα έχουμε ο ένας για τον άλλο. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι πολιτιστικές δραστηριότητες πιστεύω ότι μπορούν να βοηθήσουν για να γνωρίσει ο κόσμος καλύτερα την Ισπανία, ως μια χώρα μοντέρνα και πλουραλιστική, μια χώρα που αναπτύχθηκε ραγδαία από την εποχή της δικτατορίας του Φράνκο. Ο πολιστισμός μπορεί να προσελκύσει μαθητές που έπειτα θα ενδιαφερθούν να μάθουν ισπανικά, ή σπουδαστές που έχουν έρθει να μάθουν τη γλώσσα θα ενδιαφερθούν να γνωρίσουν τον πολιτισμό μας. Η διαφορά του Θερβάντες σε σχέση με τα υπόλοιπα επίσημα Ινστιτούτα άλλων γλωσσών έγκειται στο ότι εμείς διδάσκουμε τον πολιτισμό στα ισπανικά, δηλαδή τον πολιτισμό είκοσι χωρών με τις οποίες έχουμε την τιμή και το προνόμιο να μοιραζόμαστε αυτή τη γλώσσα.
- Γνωρίζουμε ότι υπήρχε σχέδιο να ανοίξει ένα Ινστιτούτο Θερβάντες στη Θεσσαλονίκη...
- Ήταν ένα σχέδιο, αλλά αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να το πραγματοποιήσουμε όσο κι αν το θέλουμε, λόγω αυτού που συμβαίνει στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο. Φυσικά πιστεύω πως οι Έλληνες θα το εκτιμούσαν και εμείς θα ήμασταν πολύ ικανοποιημένοι, αλλά τώρα δε διαθέτουμε τον ανάλογο προϋπολογισμό. Και άλλα σχέδια που είχαν προχωρήσει περισσότερο από το συγκεκριμένο, προς το παρόν έπρεπε να τα βάλουμε σε κατάσταση αναμονής. Δεν μπορούμε να ικανοποιήσουμε όλα τα αιτήματα για κέντρα Θερβάντες που θα μας άρεσε και ίσως να έπρεπε να ανοίξουμε.
- Ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας, κυρία Καφαρέλ.
- Εγώ σας ευχαριστώ.
Συνέντευξη: Κέλλυ Σαμιώτου
Απομαγνητοφώνηση - μετάφραση στα ελληνικά: Βίκυ Ρούσκα